Berat: een echte Ottomaanse stad
Berat heeft ongeveer 70.000 inwoners. Het centrum bestaat uit drie delen: de oude stad Mangalem, de burcht op de heuvel Kalaja en de wijk Gorica. Deze wijk ligt aan de andere kant van de onbevaarbare rivier de Osum die door het stadje stroomt. In de verte liggen twee beroemde bergen: de Shpirag en de indrukwekkende Tomorr.
Als je vanuit Tirana via Fier de stad Berat binnenrijdt, zie je de stenen Gorica brug over de Osum vanuit de verte al liggen. Ooit stond hier een originele Ottomaanse brug. Landeigenaar Achmed Kurt Pasha gaf in 1776 de opdracht tot de bouw.
In 1918, het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog, was dit deel van Albanië door de Oostenrijkers bezet. De brug werd gebombardeerd en fors beschadigd. Architecten hebben de brug later op de oude plek herbouwd, met ingrijpende aanpassingen. Als je oude foto’s bekijkt en vergelijkt, zie je de verschillen goed: de elegante en hoge bogen van de originele Ottomaanse brug die ‘m zijn speciale charme gaf, zijn afgevlakt. Er kwam verder een veilige leuning aan beide kanten.
De brug verbindt nu twee oude stadsdelen, Gorica en Mangalem. Tegenwoordig is er geen groot verschil meer tussen deze gebieden. Vroeger was Mangalem de moslimwijk, terwijl de christenen in Gorica woonden. Een wandeling over deze brug hoort echt bij een bezoek aan Berat.
Berat, stad van de duizend vensters
Een hevige aardbeving in 1851 heeft de stad veel schade berokkend. Dankzij een grondige opbouw van huizen in dezelfde stijl ontstond er hier zo’n fotogenieke stad. De vele witte huizen met hun kleurrijke ramen zorgen voor een geweldig beeld. De witte huizen met de ‘duizend vensters’ staan allemaal trapsgewijs tegen de heuvel gebouwd. Deze Ottomaanse architectuur is dus relatief nieuw ten opzichte van de veel oudere huizen in de rest van Albanië.
De erkenning van Berat als UNESCO Werelderfgoedstad in 2008 is ongelooflijk belangrijk geweest. Het betekende ook dat er veel fondsen vrijkwamen om de sinds het einde van het communisme behoorlijk verwaarloosde huizen te renoveren. Nu deze bijna voltooid zijn, weten veel toeristen Berat goed te vinden.
Kalaja, de citadel van Berat
Bij elk bezoek aan Berat klim ik weer omhoog. Ik dwaal door de uitgestrekte burcht (Kalaja) waar nog tientallen families wonen en zie telkens weer nieuwe details.
De citadel van Berat is zo groot en zo interessant dat je er echt een hele dag kunt ronddwalen. Langs kleine Byzantijnse kerkjes en moskeeën (bestemd voor de Ottomaanse troepen die hier ooit gelegerd waren) kun je helemaal naar het westelijke uiteinde van de citadel lopen. Daar is het uitzicht over de stad, de rivier en de bergen magnifiek.
De communistische dictator van Albanië, Enver Hoxha, verbood in 1967 het beoefenen van godsdienst en sloot alle kerken en moskeeën. Gelukkig is de kerk in 1986 geopend als museum. De iconen van Onufri en andere iconenschilders en de enorme houten iconostase uit 1807, gemaakt door monniken uit naburige kloosters, zijn weer in alle pracht te bewonderen.
Mangalem, benedenstad van Berat
De benedenstad Mangalem is bijzonder sfeervol. Twee boulevards en straten zijn omzoomd met bomen en met parken parallel aan de rivier. Berat was tijdens de eeuwenlange bezetting door het Ottomaanse rijk (Albanië werd pas in 1920 officieel een onafhankelijk land) een rijke handelsstad met veel handel, markten en kooplieden. Daardoor bloeiden de kunst en de nijverheid volop. Dat rijke verleden kun je nog steeds zien in de prachtige, vakwerkachtige grote huizen.
Een bezoek aan Mangalem aan de voet van de berg betekent veel lopen door kronkelende steile klinkerstraatjes. Daarbij kom je langs erg mooie opgeknapte huizen. Investeerders kopen – aangespoord door het snel groeiende toerisme – steeds vaker grote Ottomaanse herenhuizen op en transformeren ze tot luxe hotels. Dat hotelpersoneel de koffers van gasten in karretjes moet vervoeren omdat auto’s hier niet kunnen komen, neemt iedereen voor lief.
Het grote etnografische museum heeft een mooie çardak, een open balkon. Conservator Gladiola Caka verwelkomt daar haar bezoekers voordat ze je het gebouw en de klederdrachtencollectie laat zien.
Het Solomoni museum is klein, je komt er langs als je naar boven naar de Kalaja klimt. Het museum vertelt het ongelooflijke verhaal van 600 joodse vluchtelingen uit Duitsland, Oostenrijk en Griekenland. Eind jaren dertig strandden zij in Albanië, op weg naar Amerika. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak en de grenzen sloten kregen ze gastvrij jarenlang onderdak bij 63 islamitische en christelijke families in Berat. Iedereen hielp de joden te verbergen tijdens de Duitse bezetting van 1943-1944. Allen overleefden. De meeste joden vertrokken na de oorlog naar Israël.
Verder richting nieuwe wijken staan oude en nieuwe orthodoxe kerken en moskeeën broederlijk naast elkaar. De verklaring? Albanië kent een sterke traditie van religieuze tolerantie.
Restaurants en hotels met open haarden en rode kelims
Je kunt goed eten in Berat. Overal in de oude huizen in Mangalem zijn kleine restaurantjes gevestigd, waar je lokale specialiteiten zoals fergese (ei met ricotta en paprika), byrek (bladerdeegpastei gevuld met vlees, ui/tomaat, kaas of spinazie) en perime zgare (gegrilde groenten) kunt proeven.
Lili Home-Made-Food aan de Rruga Llambi Guxhumani in het hart van Mangalem is zo’n restaurantje. Een bescheiden, rustiek eetcaféetje waar de eigenaar je verwelkomt alsof je aanschuift aan het familiediner. Ook de restaurantjes bij de ingang van de burcht, net achter de poort, zijn goed, zoals Antipatra.
Restaurants elders in Berat zijn ook prima. Gewoon vragen naar specialiteiten, bestellen en genieten van simite (warm, plat en vers brood), gegrilde grote garnalen en de vele soorten witte kazen.
Bijzondere hotels
In Berat zijn tientallen goede hotels en guesthouses. Ik overnachtte vroeger altijd in het traditionele Hotel Belgrad Mangalem in de Rruga Kostaq Stefa. Het is een traditioneel 18e-eeuws familiehuis, waar ooit veel generaties landeigenaren woonden. De familie Sylari kocht het pand in de jaren negentig, toen particulier bezit weer was toegestaan. Ze renoveerden het huis, herstelden de notenhouten lambriseringen in de oude staat en richtten de kamers weer traditioneel in. Alsof je in een museum slaapt, maar dan met meer comfort. Overal liggen rood gestreepte kelims. Vanuit mijn kamer keek ik uit op een plein met de muren van het oude haramlik (vrouwenverblijf) van het oude paleis van landeigenaar pasha Vrioni.
Het moderne hotel Ajka in Gorica heeft een groot voordeel: je kunt ontbijten op het terras met magnifiek uitzicht op de witte huizen en vensters van Berat.
De laatste jaren is mijn favoriet Hotel Berati, dat een originele entree heeft met lage sofa’s, schapenvellen, kussens, houtsnijwerk en witte opengewerkte gordijnen.
Ik houd van de traditionele kamers met balkon, bedden met rode spreien en een open haard. Groot voordeel: het is simpel en daardoor zeer betaalbaar.
Een uniek en duur hotel in een buitenwijk van Berat is Hotel Colombo. Daar hoort een verhaal bij. Vijftien jaar geleden liet de snel rijk geworden Albanese zakenman Veliaj een enorme, protserige witmarmeren kopie van het Amerikaanse Capitool bouwen. Het megalomane gebouw – vanaf het uitkijkpunt is Kalaja heel goed te zien – was enkele jaren een particuliere universiteit. Totdat de regering veel strengere eisen ging stellen aan de diploma’s die deze universiteit wel erg gemakkelijk verstrekte. Jarenlang stond het pand leeg. Maar na een ingrijpende verbouwing is het nu een luxe hotel met een indrukwekkende lobby.
Wijn en raki proeven in de omgeving van Berat
Als je vanuit Fier Berat binnenkomt passeer je het plaatsje Ura e Vajgurore. Daar beginnen – aan beide kanten van de weg – de wijngaarden. Deze eeuwenoude wijngaarden worden vanaf 1990 weer onderhouden door de families die dit land al generaties lang hebben bewerkt. Berat is een belangrijke wijnstreek met zeer bekende ‘kantina’s’ zoals Nurrelari, Cobo en de kleinere, wat meer afgelegen Kantina Alpeta. Alle drie organiseren ze wijnproeverijen.
Çobo Winery
Çobo Winery is een heel oude kantina. In 1900 begonnen de voorouders van Muharrem Çobo wijn te maken. Het is een echt familiebedrijf, prachtig gelegen aan de weg van Ura Vajgurore naar Berat. In de verte heb je een fraai uitzicht op de berg Shpirag.
Muharram Çobo verwerkt sinds 1994 zeldzame oude Albanese druivensoorten. Van een enkele eenzame wijnstok heeft Çobo de oude druivensoort Puls i Bardhë nieuw leven ingeblazen, met kleine producties van 100 flessen per jaar. Ik ben niet voor de eerste keer bij Çobo. Altijd als we van en naar Berat gaan, bezoeken we de kantina. Nu zijn we met vrienden en hebben we een rondleiding door de wijnkelders, een uitgebreide wijnproeverij en hapjes – een selectie zelfgemaakte Albanese kaas en lokale olijven – besteld.
Dan de rode wijnen: Shesh i Zi, de Kashmer (melange van Kabernet, Shesh en Merlot), de exclusieve superwijn Kuqja e Beratit (van de lokale vlosh druif) en de Çobo Kashmer, een heerlijke stevige rode wijn.
Tijdens de proeverij vertelt Muharrem Çobo over de wijntraditie in zijn familie en zijn eigen leerjaren in Italië in de jaren negentig.
Hij meldt de irritante gewoonte van grote Albanese supermarkten om alleen Italiaanse wijnen in hun assortiment op te nemen. Dat levert hen namelijk veel hogere kortingen op de inkoopprijs. Gelukkig heeft de kleine supermarkt in Tirana waar ik meestal boodschappen doe, altijd wel een paar flessen Kashmer in voorraad. Tegenwoordig heeft Çobo ook een bar-restaurant in Tirana, in uitgaanscentrum Kalaja.
Nurellari
De locatie van dit wijnhuis ligt tussen de steden Berat en Polican, 10 km ten zuiden van Berat. Het landschap hier is schitterend, met groene heuvels, overal wijngaarden en olijfboomgaarden, kleine dorpjes, huisjes in pasteltinten.
Je ziet in de verte de heilige berg Tomorr liggen. De kantina is gevestigd in een stenen gebouw met daarop prominent het Nurellari logo.
De rondleiding begint; vader Nurellari vertelt dat hij in 1995 met de kantina is gestart. De familie verbouwt drie “gewone” druivensoorten: Montepulciano, Cabernet en Merlot. Daarnaast werkt de kantine met twee “oudere” lokale druivensoorten. Die groeien alleen in de omgeving van Berat, Përmet en Shkrapar. Ze heten Pulsi en Trebinja.
We bewonderen de nieuwe apparatuur, besteld in Italië, en de speciale eikenhouten vaten uit Frankrijk. De inhoud daarvan is 228 liter. De vaten kunnen maximaal drie jaar gebruikt worden voor het rijpen van rode wijn. Daarna benutten ze de vaten alleen nog voor raki (druivenjenever). Witte wijn wordt niet in eikenhouten vaten bewaard.
De familie Nurellari produceert 200.000 liter rode wijn en 100.000 liter witte wijn per jaar. De wijn vindt zijn weg in Albanië (supermarkten, wijnbars en restaurants en speciale wijnwinkels in Shkodra en Tirana). De bijzondere witte wijn Pulsi Berati en de reserva rode wijn Berat levert de familie exclusief aan een trendy restaurant in Tirana.
Nurellari heeft een prachtige grote zaal met uitzicht met lange tafels. Als afsluiting gaan we daar vier wijnen proeven. We genieten ook van olijven, zout en brood dat erbij wordt gepresenteerd. De Pulsa Berati is inderdaad fris en heerlijk. Die heb ik daarna nog vele keren besteld.
Kantina Alpet
In het dorpje Roshnik had ik een van de interessantste en informatieve wijnproeverijen ooit. Eerst een uur wandelen door de wijngaarden en college over oude wijnrassen en suikergehaltes. Daarna een rondleiding door de kelders en stokerij en dan pas aan tafel! De wijngaarden zijn eigendom van de familie Fiska. Ze verbouwen olijven, druiven, mandarijnen en ander fruit. Daarvan maken ze een fijne selectie wijnen en allerlei soorten raki. Alpet heeft een groot sfeervol restaurant en een tuin met een prachtig uitzicht over de vallei.
We proefden na de rondleiding een glas rode wijn, rosé en witte wijn en drie raki soorten. Een daarvan was een op eikenhout gerijpte raki. Daarbij aten we kaashapjes en fruit. Om een uur of half negen was het wijnarrangement voorbij en vertrokken de meeste deelnemers naar Berat. Wij bleven en waren getuige van een fraaie oranjeroze zonsondergang in het gezellige familierestaurant. We bestelden aan het spit geroosterd vlees en natuurlijk …een fles van de lekkere rode wijn die we net geproefd hadden.
Veelgestelde vragen over Berat en de wijngaarden
Berat is een stad gelegen in het centrale deel van Albanië aan de oevers van de rivier de Osum. De stad ligt ongeveer 100 kilometer ten zuiden van Tirana, de hoofdstad van Albanië.
Berat is te bereiken onder meer met de bus vanuit de Albenese hoofdstad Tirana. Vanaf het busstation van Tirana (East Terminal) gaan er regelmatig bussen naar Berat. De busreis duurt ongeveer 2,5 uur.
Een andere optie is met je (huur)auto. De afstand is rond de 100 kilometer. Je doet er ongeveer twee uur over.
De UNESCO-werelderfgoedstad Berat staat bekend als de "stad met duizend ramen" vanwege zijn unieke Ottomaanse architectuur. En om zijn rijke geschiedenis, cultureel erfgoed en prachtige architectuur met Byzantijnse, Ottomaanse en Albanese invloeden. Daarnaast staat Berat dankzij de vruchtbare vallei ook bekend om zijn olijfbomen en wijngaarden.
Berat, ook wel bekend als de "stad van duizend ramen", is een fascinerende bestemming in Albanië met een rijke geschiedenis en cultureel erfgoed. Hier zijn enkele hoogtepunten van Berat:
- Het historische centrum. Niet voor niets staat het centrum sinds 2008 op de UNESCO-werelderfgoedlijst. Je vindt er de kenmerkende Ottomaanse architectuur met witte huizen en houten balkons. En verder smalle, kronkelende straatjes omzoomd door eeuwenoude gebouwen.
- Het kasteel van Berat (Kalaja e Beratit). Dit kasteel dateert uit de 4e eeuw voor Christus. Het biedt een prachtig uitzicht over de stad en omgeving. De vesting bevat een doolhof van smalle straatjes, oude kerken en traditionele huizen.
- Indrukwekkende religieuze gebouwen. Denk aan Byzantijnse kerken en Ottomaanse moskeeën verspreid over de stad. Daarnaast is het Onufri Ikonenmuseum in de Kerk van de Dormition van St. Maria een bezoek waard. Tot slot mag de Koningmoskee (Xhamia Mbret) en Halveti Teqe als voorbeelden van Ottomaanse architectuur niet aan je bezoek ontbreken.
- De Gorica brug. Dit was een van de oudste bruggen in Albanië, maar is herbouwd. De brug biedt een mooi uitzicht op de rivier Osum en de witte stad.
- Etnografisch Museum. Dit museum, gevestigd in een traditioneel Ottomaans huis, toont het dagelijks leven van vroegere inwoners van Berat. Je vindt er een collectie van traditionele kledingstukken, handgeweven tapijten en borduurwerken.
- Onufri Museum, dat vernoemd is naar de beroemde Albanese iconenschilder Onufri. Het herbergt een collectie religieuze kunst en iconen.
Er zijn verschillende wijnhuizen in de omgeving van Berat die je kunt bezoeken. Hier zijn enkele aanbevelingen:
- Kantina e Veres Alpeta Roshnik Qendër Berat. Dit is een klein, door een gastvrije familie gerund wijnhuis. Je hebt er tevens de mogelijkheid tot overnachten (luxueus en low budget opties). Gebruikt de traditionele Albanese druif Pules maar er wordt ook Merlot en Raki gemaakt.
- Nurellari Winery (Fushë-Peshtan, Berat), gerund door een gastvrije familie. Ook hier bestaat de mogelijkheid tot overnachten. Het wijnhuis ligt ongeveer 20 kilometer buiten Berat in een mooie landelijke omgeving. Er wordt 200.000 liter rode wijn en 100.000 liter witte wijn per jaar geproduceerd.
- Cobo Winery (Ura Vajgurore, Berat). Dit wijnhuis biedt rondleidingen en wijnproeverijen. Het is een oud familiebedrijf, opgericht in 1900 dat zeldzame Albanese druiven verbouwt. Het is bekend om wijnen als Shendeverë, E Bardha e Beratit en Kashmer.
In Nederland zijn er enkele organisaties die reizen op maat aanbieden naar Albanië. De reisorganisatie met het meest uitgebreide reisaanbod is de kleinschalige Albaniëspecialist Travelling Albania.
Berat, de "stad van duizend ramen", biedt niet alleen visuele pracht maar ook culinaire hoogstandjes. Hier zijn enkele restaurants die een bezoek meer dan waard zijn:
- Lili Home Made Food. Dit intieme restaurant, gerund door de charismatische Lili en zijn familie, is een must-visit in Berat. Gelegen in de Mangalem-wijk, biedt Lili's authentieke Albanese gerechten. De menukaart is klein maar gevarieerd met lokale specialiteiten. Verder hebben ze huisgemaakte wijn en raki. Een unieke sfeer in Lili's eigen binnenplaats. Uitstekende service en persoonlijke aandacht van Lili zelf.
- Restaurant Antipatra: gelegen in het kasteel van Berat, biedt dit restaurant een combinatie van geschiedenis en gastronomie. Maar vooral ook een panoramisch uitzicht over de stad en traditionele Albanese en mediterrane gerechten.
- Alpeta Restaurant. Dit restaurant maakt deel uit van Alpeta Agrotourism & Winery in Roshnik, net buiten Berat. Het is een Farm-to-table concept met verse, lokale ingrediënten. Ook wijnproeverijen met wijnen van eigen productie. Een heerlijk rustieke sfeer in een landelijke omgeving. En mogelijkheid tot overnachten voor een complete agritoerisme-ervaring.
- Rruga Llambi Guxhumani. Deze straat in het hart van Berat in de historische wijk Mangalem staat bekend om zijn charmante restaurants: De restaurants hier bieden vaak authentieke Albanese gerechten en een intieme sfeer met uitzicht op de karakteristieke Ottomaanse architectuur. Ook is er de mogelijkheid om lokale specialiteiten en huisgemaakte wijnen te proeven.
- Rrugica Mbrica, Kalaja. In het kasteel van Berat (Kalaja) vind je restaurants met een ongeëvenaard uitzicht over de stad en de Osum-rivier. De menu's bieden vaak een mix van traditionele Albanese en mediterrane gerechten maar sowieso een unieke dineerervaring omringd door eeuwenoude geschiedenis.
Berat biedt bezoekers een scala aan accommodatiemogelijkheden. Hier zijn enkele bijzondere hotels:
- Hotel Ajka. Dit hotel gelegen aan Rruga Kristaq Tutulani, biedt een uitstekende uitvalsbasis voor het verkennen van Berat. Je hebt er een prachtig uitzicht op de stad en het kasteel vanaf verschillende terrassen. Continentaal ontbijt inbegrepen. Het restaurant heeft een terras en panoramisch uitzicht.
- Hotel Berati, gesitueerd aan Rruga Veli Zaloshnja, is een andere uitstekende optie. Het hotel is centraal gelegen, waardoor het gemakkelijk is om de stad te verkennen. Je vindt er een traditionele Albanese architectuur gecombineerd met moderne voorzieningen. De comfortabele kamers hebben uitzicht op de stad.
- Hotel Belgrad Mangalem, dat je kunt vinden aan Rruga Kostaq Stefa. Het is gevestigd in twee historische gebouwen. Authentieke sfeer met moderne gemakken.
- Hotel Colombo, een 5-sterren accommodatie gelegen in het centrum van Berat. Dit luxe hotel met spa en wellnesscentrum biedt een uitstekende combinatie van moderne voorzieningen en een gunstige locatie voor het verkennen van de historische stad.
Overige accommodaties in Berat.
