Hoogtepunten van champagnegebied Côte des Bar

De meeste mensen denken dat champagne komt van de wijngaarden bij Reims en Epernay. Deze steden worden wel beschouwd als de champagnehoofdsteden van Frankrijk. Maar er zijn meer champagnegebieden in Noord-Frankrijk. Wij waren enkele dagen in champagnegebied Côte des Bar, in de buurt van gezellige stad Troyes. Daar troffen we kleine champagnehuizen aan in al even kleine pittoreske dorpen. Aan de keukentafel zaten we met de champagneboer en zijn vrouw te proeven. Een onvergetelijke ervaring. Vandaar dat het champagnegebied Côte des Bar een ideale plek is om te genieten van de bubbels. De mooie natuur met glooiende heuvels, begroeid met wijnranken en de leuke dorpjes maken deze regio tot een ideale vakantiebestemming.

Champagne

Champagne is een mousserende wijn. Alleen de mousserende wijn gemaakt in het vastgestelde gebied in Noord-Frankrijk mag zich champagne noemen. De benedictijner monnik Dom Pérignon wordt beschouwd als degene die de bereidingswijze van champagne, “méthode champenoise”, heeft ontdekt. In de 17e eeuw was hij ook degene die de muselet maakte, de draadkorf die om de kurk gaat. Het wijnhuis Moët et Chandon heeft de beste champagne daarom naar de monnik vernoemd.

In Nederland drinkt men champagne vooral als er iets te vieren is. Natuurlijk knallen de kurken rond de jaarwisseling. Bij een huwelijk, geboorte of een verjaardag komt er ook nog weleens een fles op tafel. Heel anders is dat in Frankrijk, en zeker in de dorpen van de champagnegebieden. Daar is champagne een drankje dat men op ieder moment van de dag drinkt.

Regio’s in de champagnestreek

De champagne is een sinds juni 1936 wettelijk beschermde “appellation d’origine contrôlée” met strikte gebiedsgrenzen. Af en toe worden deze gewijzigd. De laatste keer dat dit gebeurde was in 2008. De champagnestreek begint grofweg vanaf de Franse Ardennen en loopt door tot Langres in het zuiden.

De Champagnestreek telt vier regio’s:

• Marne. Hierin liggen onder andere Reims, Epernay en Chalons-en-Champagne. Dit noemt men wel de heilige driehoek van de champagnestreek. Je vindt er vele gerenommeerde wijnhuizen.
• Ardennes. Dit gebied is dunbevolkt en erg groen. De belangrijkste plaats is Charleville-Mézières.
• Haute-Marne. Chaumont en Langres zijn de grote plaatsen in deze regio.
• Tot slot is er de regio Aube. Deze regio in het zuidwesten van het champagnegebied heeft Troyes als hoofdstad. In het zuiden van Aube ligt Côte des Bar. Een onbekend, maar o zo mooi champagnegebied.

Champagnegebied Côte des Bar

Dit is het meest zuidelijke champagnegebied van Frankrijk. Ga je nog verder zuidwaarts, dan kom je in de Bourgogne. De naam dankt het gebied aan de twee steden Bar-sur-Seine en Bar-sur-Aube. Die plaatsen laten we bij ons bezoek links liggen. Wij willen vooral de kleine dorpjes in dit onbekende champagnegebied ontdekken. Dat is de charme van Côte des Bar: geen grote commerciële champagnehuizen, maar kleine domeinen. Hier hebben we de kans om met de eigenaar en zijn vrouw aan tafel te nippen aan een glaasje bubbels en alles te weten te komen over het unieke productieproces van champagne.

Het champagnegebied Côte des Bar was vroeger impopulair. De boeren verkochten hun druiven aan de grote wijnhuizen in Reims en Epernay. De opbrengsten waren niet zo hoog en het gebied stond bekend als een minder goede champagnestreek. Dat heeft een eeuw geleden bijna geleid tot het afnemen van de officiële champagneclassificatie. Die voorgenomen actie van de producenten uit Reims en omgeving heeft echter geen succes gehad.

De afgelopen tijd hebben de wijnboeren veel tijd gestoken in vernieuwde teelt- en productiemethoden. De kwaliteit van de champagne verbeterde sterk en er kwamen veel nieuwe wijngaarden bij. Dat maakte het champagnegebied Côte des Bar steeds populairder. Toch is het gebied bij toeristen erg onbekend. En dat is jammer, want er zijn diverse leuke dorpen te ontdekken.

Les Riceys

Les Riceys is een gemeente die bestaat uit drie kleine dorpen: Ricey-Haut, Ricey-Hauterive en Ricey-Bas. Hoewel de dorpen niet groot zijn, heeft Les Riceys een uitstekende reputatie. Het is het grootste wijndorp van de hele Champagnestreek. Daarnaast heeft het de eer zelfs drie Appellations d’Origine Contrôlée te hebben (Champagne, Coteaux Champenois, Rosé des Riceys). De Rosé des Riceys is uniek en fameus. Deze staat te boek als een van de beste roséwijnen van het hele land. Het was de favoriete wijn van Lodewijk XIV, de zonnekoning.

Naast champagne en wijngaarden zijn de dorpjes stuk voor stuk bijzonder charmant. Prachtige geplaveide straten, fraaie herenhuizen, bijzondere kerken en twee kastelen geven Les Riceys een fraai aanzien. Wij gaan op bezoek bij een van die kastelen. Dat is Chateau de Taisne in Ricey Bas.

Château de Taisne in Champagnegebied Côte des Bar

Kasteelheer Charles de Taisne komt ons al tegemoet als wij het terrein van Château de Taisne oplopen. Enthousiast vertelt hij over het kasteel. Robert de Ricey bouwde in de elfde eeuw een donjon op deze plek. Deze toren werd later vernietigd. In de 15e eeuw kwam er een nieuw kasteel voor in de plaats. Het was lange tijd de residentie van de bisschoppen van Chalons-sur-Saône. Nu is het al geruime tijd in bezit van het geslacht De Taisne. Sinds een aantal jaren verbouwt de eigenaar van het kasteel op de wijngaarden van Les Riceys druiven voor het maken van champagne. Deze champagne draagt de naam Taisne Riocour, een verwijzing naar de geslachtsnamen van de ouders van Charles. Zij bliezen de familiewijngaard uit 1837 nieuw leven in.

We bezichtigen enkele openbare ruimten van het kasteel. Deze worden gebruikt voor trouwerijen en andere bijeenkomsten. Juist op dat moment leidt zijn echtgenote Ségolène een geïnteresseerd stel uit Parijs rond. Zij overwegen hun huwelijksdag op deze romantische locatie te vieren.

Achter het kasteel ligt een fraaie tuin in Franse stijl. De tulpen staan net in bloei, het geeft nog meer sfeer aan de tuin. Het uitzicht vanaf de tuin is geweldig. De tuin gaat over in een groot park met lanen waarlangs immense platanen staan. Het is heerlijk wandelen in dit park dat zo’n vijftig voetbalvelden beslaat. Het kasteel stelt het park open voor wandelingen. Er is zelfs een picknick mogelijk. Een meer idyllische plek kunnen we ons nauwelijks voorstellen.

Charles nodigt ons uit voor een glaasje champagne in hun woonkamer. Dat slaan we natuurlijk niet af. Natuurlijk van het eigen domein, hoe kan het anders. Ook het bruidspaar in spe drinkt een glaasje mee. Samen met de zelfgemaakte gougères (luchtige Franse kaassoesjes) vormt het een smaakvolle afsluiting van een gedenkwaardig bezoek.

Essoyes, het dorp van Renoir

Aan de rivier de Ource ligt het kleine dorp Essoyes. Natuurlijk bezit de plaats diverse champagnehuizen en wijngaarden. Maar wellicht het meest bekend is Essoyes om de impressionistische schilder Renoir.

Pierre-Auguste Renoir was een schilder die in Parijs woonde. Daar ontmoette hij zijn model Aline, een meisje van eenvoudige komaf uit Essoyes. Tien jaar later trouwden ze. Zomers verbleven ze altijd in Essoyes. Het dorp heeft een klein, maar interessant museum over het leven en werk van Renoir. Er hangen geen originele doeken van hem. Ondanks dat is het zeker de moeite waard voor een bezoek. Onze gids Chris neemt ons vervolgens mee naar zijn voormalige woonhuis en atelier.

Het huis was de eerste jaren ook het atelier van Renoir. Later bouwde de familie een apart atelier. Zo stoorden de kinderen Renoir niet bij het schilderwerk. Ook het atelier bezoeken we. Daar staat onder andere de kist waarmee schilderwerken werden verstuurd. Verder staat er een oude rolstoel van de schilder. Renoir kreeg steeds meer last van reumatoïde artritis die zijn vingers verlamde. Om toch te kunnen werken, bond hij het penseel aan zijn pols vast.

Tot slot maken we een korte rondwandeling door het dorp, langs bijzondere plekken die aan Renoir herinneren. Zo bezoeken we het graf waar Renoir en zijn vrouw Aline begraven liggen.

Gyé-sur-Seine in champagnegebied Côte des Bar

We zijn op weg naar weer een klein en voor ons onbekend wijndorp. Gyé-sur-Seine heeft een paar honderd inwoners. Het ligt tussen de plaatsen Les Riceys en Essoyes in. Ons doel is de wijnboerderij van Dominique en Marie Cousin. Dominique en Marie vertellen honderduit over de productie van de champagne. Ze doen alles met zijn tweeën. Alleen in de oogsttijd maken ze gebruik van hulpkrachten om de druiven te plukken.

Als een goed ingespeeld duo laten ze zien hoe de champagne wordt ontgist en daarna zijn echte kurk krijgt. Want tijdens de eerste gisting heeft de champagnefles tijdelijk een gewone kroonkurk. Op een dag verwerken zij zo’n 1.500 flessen.

Dominique en Marie gebruiken hiervoor nog de traditionele methode “dégorgement à la volée”. In een razend tempo verrichten ze achtereenvolgens de volgende handelingen:

• Ontkurken van de fles
• Afvoeren van het restant van de eerste gisting
• Omkeren van de fles
• Vullen van de fles om het verloren vocht te compenseren (liqueur d’expédition). Dit mengsel bepaalt uiteindelijk het type champagne: brut, extra brut, sec, extra sec, enz.
• Plaatsen van de echte kurk
• Aanbrengen van de draadkorf (muselet)

We zijn onder de indruk van het werk en het tempo dat zij hanteren. Het proces wekt wel onze dorst op, zien de champagnemakers. Ze nemen ons dan ook mee naar de keukentafel en openen een fles. Zo zitten we net na tien uur al aan ons eerste glas champagne van de dag.

Cadoles, typisch voor Côte des Bars

Dominique en Marie nemen ons mee naar een prachtig uitzichtpunt vlakbij hun boerderij. Vanaf die plek hebben we een geweldig uitzicht over de glooiende wijnvelden, akkers en bossen. Op het punt staat een groot standbeeld van Maria. Zij waakt als een beschermengel over de wijngaarden.

Daarna brengen zij ons naar het startpunt van de wandeling langs de cadoles, een typisch verschijnsel dat eigenlijk alleen in deze streek voorkomt. Cadoles zijn droge stenen huisjes aan de rand van de wijngaarden. Ze zijn gemaakt van op elkaar gelegde platte stenen. Men gebruikte bij de constructie geen mortel, leem of ander bindmiddel. Ze hebben de vorm van een iglo. Voor de wijnboer was het een plek om te schuilen bij slecht weer. Daarnaast dienden de cadoles als opslagruimte.

De meeste cadoles vind je in het gebied tussen Les Riceys, Courteron en Gyé-sur-Seine. Ze hebben allemaal een nummer. Zo zijn ze op google maps gemakkelijk te vinden. Ze zijn vaak verschillend van ontwerp. We komen ze in diverse varianten tegen. De wandeling vanuit Courteron laat ons ook nog eens de schoonheid van het landschap zien.

Met deze wandeling langs de cadoles kwam voor ons een einde aan een kort bezoek aan dit onbekende champagnegebied Côte des Bars. Voor ons een reden om nog eens terug te komen, want deze streek heeft nog veel moois te bieden. Zo staat nog op ons verlanglijstje om het pittoreske Colombey-Les-Deux-Eglises te bezoeken. In dit dorp bevindt zich ook de graftombe van Charles de Gaulle. Verder lijkt Bar-sur-Seine met zijn vakwerkhuizen ons een leuke plaats.

Op uitnodiging van Agence Régionale Grand Est bezochten we het champagnegebied Côte des Bars. De inhoud van de blog hebben wij onafhankelijk en objectief samengesteld op basis van eigen indrukken.

Dit interesseert je wellicht ook

• Reims, champagnehoofstad van Frankrijk
• Troyes, stad van de vakwerkhuizen 
• Bourgondische wijnroute in de Côte d’Or