De unieke Goudse Glazen in de Sint-Janskerk
De unieke Goudse Glazen in de Sint-Janskerk
In deze blog
De Sint-Janskerk: indrukwekkend monument
Met zijn lengte van 123 meter is de Sint-Janskerk een van de bekendste monumenten van Nederland. Het is zelfs de langste kerk in ons land. Oorspronkelijk stond hier al in de middeleeuwen een kerk, maar die werd grotendeels verwoest door een brand in 1552. De huidige gotische kerk werd kort daarna herbouwd en werd een symbool van hoop en wederopbouw.
Wat de Sint-Jan echt bijzonder maakt, zijn de Goudse Glazen: de gebrandschilderde ramen die de kerk in de 16e en 17e eeuw hun karakter gaven. Toch stopt het verhaal van de Goudse Glazen daar niet. Ook in de eeuwen daarna werden nieuwe ramen toegevoegd, elk met een eigen stijl en verhaal.
De Goudse Glazen: kunst door de eeuwen heen
Als we langs de enorme ramen lopen, zien we hoe de Goudse Glazen niet alleen een kunstvorm uit de 16e eeuw vertegenwoordigen, maar ook latere periodes omarmen. De oudste ramen werden gemaakt tussen 1555 en 1603 door de broers Dirck en Wouter Crabeth. Deze Goudse glazeniers waren echte kunstenaars. Hun werk wordt beschouwd als een hoogtepunt in de Nederlandse glas-in-lood kunst.
Toch zijn niet alle ramen zo oud. In de 20e eeuw werden verschillende moderne ramen toegevoegd om gaten op te vullen die door de eeuwen heen waren ontstaan. Deze ramen verschillen in stijl, maar sluiten naadloos aan op het rijke verhaal dat de kerk vertelt.
Moderne ramen
Een van de meest opvallende moderne ramen is het Nationaal Bevrijdingsraam. Dit raam werd in 1947 geplaatst om de bevrijding van Nederland na de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Het raam toont een combinatie van religieuze symboliek en scènes van vrijheid, zoals een duif die opstijgt en een Nederlandse vlag die wappert. Het is een herinnering aan de kracht van hoop, ook in de donkerste tijden.
Desiderius Erasmus is een van de erflaters van onze beschaving. Hij bracht zijn jeugd in Gouda door. Om hem te eren, is in 2016 het Erasmusraam geplaatst. Dat jaar was het 500 jaar geleden dat zijn boek ‘Novum Instrumentum verscheen. Het heeft als thema de ‘Vrijheid van het Geweten’.
De toevoeging van deze moderne ramen laat zien dat de Sint-Janskerk een levende plek is, waar nieuwe verhalen worden toegevoegd aan de oude.
Redding van de Goudse Glazen
De Goudse Glazen hebben veel doorstaan in de loop der eeuwen. Zo hebben ze de reformatie en beeldenstorm overleefd. Gouda was erg tolerant in die tijd, de protestanten zagen de artistieke waarde van de Goudse Glazen gelukkig. Maar een van de grootste bedreigingen was de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog bestond de angst dat de ramen beschadigd of vernietigd zouden worden door bombardementen. Het stadsbestuur en de kerkleiding namen daarom een belangrijke beslissing: de ramen werden uit de kerk gehaald en opgeslagen op veilige plekken om ze te beschermen.
De demontage van de ramen was een gigantische klus. Elk stuk glas werd zorgvuldig verwijderd, verpakt en naar een veilige locatie gebracht. Zo kwamen de ramen in melkkelders van boeren in de omgeving terecht. Ook bomvrije kelders in de buurt van Vogelenzang dienden als bergplaats. Sommige ramen werden opgeslagen in zandbedden, omdat zand de glasstukken beschermde tegen schokken. Dankzij deze voorzorgsmaatregelen bleven de ramen ongeschonden tijdens de oorlogsjaren.
Na de oorlog werden de ramen met veel zorg teruggeplaatst in de kerk. Dit proces was een symbool van herstel en wederopbouw. Niet alleen voor de kerk, maar ook voor Gouda en Nederland als geheel. Als we nu naar de Goudse Glazen kijken, zien we niet alleen prachtige kunstwerken. We zien ook stille getuigen van moed en doorzettingsvermogen in tijden van crisis.
Verhalen in glas: hoogtepunten van de Goudse Glazen
Laten we enkele ramen van dichtbij bekijken. Elk raam heeft een eigen karakter en verhaal. Veel van de glazen beelden belangrijke gebeurtenissen uit de bijbel uit. Sommige glazen belichten historische gebeurtenissen in ons land. Het kiezen van de ‘mooiste’ Goudse Glazen is natuurlijk subjectief en kan sterk afhangen van persoonlijke voorkeur. Elk raam heeft zijn eigen unieke schoonheid en bijzondere details. Ieder raam vertelt een stukje geschiedenis.
 |
Maak gebruik van de uitstekende audiotour in de Sint-Janskerk. Deze gidst je langs de mooiste ramen en vertelt daarbij uitgebreid over de mooiste Goudse Glazen. Met die informatie mis je geen enkel detail in de ramen. |
Het koningsglas (raam 7)
Dit glas is een absolute blikvanger vanwege zijn omvang (20 meter hoog) en de complexiteit van de voorstellingen. Het bevat onder andere de inwijding van de tempel door Salomo, het Laatste Avondmaal en een afbeelding van Christus. De combinatie van verschillende Bijbelse verhalen en de rijke symboliek maken dit glas tot een meesterwerk. Filips II van Spanje, koning van Spanje en zijn gemalin Mary Tudor, koningin van Engeland, hebben dit glas geschonken aan de kerk, vandaar de naam Koningsglas.
Het Hertoginnenglas (raam 23)
Ook al zo’n enorm groot glas van 20 meter. Geschonken door hertogin Margaretha van Parma. Dit glas vertelt het verhaal van Elia en de offerande op de berg Karmel. De symboliek van vuur en water, en de strijd tussen goed en kwaad, maken dit glas tot een krachtige en indrukwekkende weergave van geloof en overtuiging. Op het bovenste deel is een afbeelding van God te zien. Na de reformatie haalden de Protestanten dit deel weg, omdat zij geen portretten van God wilden zien. Het raam is later weer opnieuw gemaakt op basis van de ontwerptekeningen en teruggeplaatst.
De doop van Jezus (raam 15)
Dit centrale glas in de kerk toont een van de belangrijkste momenten uit het leven van Christus. De combinatie van kleuren en de expressieve figuren maken dit glas tot een emotioneel geladen werk. Omdat de schutspatroon van de kerk voorkomt op het tafereel, kreeg het deze opvallende plaats in de kerk, voor het hoofaltaar.
Het ontzet van Leiden (raam 25
Dit glas is niet alleen een kunstwerk, maar ook een historisch document. Het vertelt het verhaal van de bevrijding van Leiden. Daarmee is het een belangrijk onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. De dynamiek van de voorstelling en de levendige kleuren maken dit glas tot een indrukwekkend geheel. Willem van Oranje is op het glas duidelijk herkenbaar.
Mozaïekglazen (diverse ramen)
Diverse ramen lijken op abstracte kunst uit vroeger eeuwen. Ze beelden geen specifieke voorstellingen uit. Ze zijn namelijk samengesteld uit glasscherven. Deze scherven waren overgebleven bij diverse restauraties van de ramen in de 17e en 18e eeuw. Dat maakt deze glazen zo bijzonder.
De cartons: meesterwerken op papier
Uniek is dat ook de originele ontwerpen van de Goudse Glazen bewaard zijn gebleven. Deze zogenaamde cartons zijn levensgrote tekeningen. De ontwerpers tekenden met houtskool of krijt hun schetsen op ware grootte op papier. De cartons zijn in sommige gevallen wel 22 meter hoog. Als er een raam af was, vroeg het kerkbestuur de ontwerper om zijn carton in te leveren. In ruil daarvoor kreeg hij nieuw tekenpapier of een geldbedrag. De cartons werden gebruikt bij herstelwerkzaamheden van kapotte ramen. De meeste tekeningen liggen veilig in de kerkkluis.
Tip: in het naastgelegen Museum Gouda kun je een aantal van deze levensgrote cartons bewonderen. Net als enkele altaarstukken van de Sint-Janskerk. Je vindt ze in de Gasthuiskapel van het museum.
|
In het naastgelegen Museum Gouda kun je enkele van deze levensgrote cartons bewonderen. De collectie wisselt regelmatig, want de cartons mogen niet te lang uit de klimaatbestendige kluis. Ook staan er enkele altaarstukken van de Sint-Janskerk. Je vindt ze in de Gasthuiskapel van het museum. |
Goudse Glazen in de Sint-Janskerk: reis door licht en tijd
Als we aan het einde van ons bezoek nog een laatste keer omhoog kijken, zien we hoe het licht door de Goudse Glazen speelt. Het lijkt bijna alsof het glas beweegt en de verhalen opnieuw vertelt. Het is een magisch moment dat we niet snel vergeten.
Een bezoek aan de Sint-Janskerk is meer dan het bewonderen van oude kunst. Het is een ervaring die je meevoert door de eeuwen, van de 16e eeuw tot de moderne tijd. De ramen vertellen verhalen van geloof, hoop en geschiedenis. Ze herinneren ons eraan hoe belangrijk het is om ons erfgoed te koesteren.
Combineer je bezoek aan de Sint-Jan met een wandeling door Gouda en een bezoek aan Museum Gouda. Proef een stukje Goudse kaas en ontdek de charme van deze historische stad. Inspiratie vind je in onze blog over Gouda. Maar één ding is zeker: de Goudse Glazen zijn het stralende hoogtepunt van je dag.
Praktische informatie voor je bezoek aan de Sint-Janskerk en de Goudse Glazen
De kerk ligt in het centrum van Gouda, niet ver verwijderd van de Markt. Vanaf het station van Gouda is het ongeveer 10 minuten lopen. Het adres is Achter de Kerk 2 in Gouda.
De kerk is van maandag t/m zaterdag geopend als museum Het grootste deel van het jaar tussen 9 en 17 uur. In de winterperiode is de kerk geopend van 10 tot 16 uur. Check de website van de Sint-Janskerk voor actuele openingstijden.
Een ticket kost € 11 inclusief audiogids (in 2025). Maak zeker gebruik van die gids, want dan krijg je zoveel meer informatie over de ramen dat alle details je dan pas goed opvallen. Met de Museumkaart is toegang tot de kerk gratis. Check voor actuele prijzen ook de website van de Sint-Janskerk.
De combinatie van het grote aantal, de indrukwekkende afmetingen, de goede staat van behoud, de hoge kwaliteit en de rijke verhalen maken de Goudse Glazen een unieke en wereldberoemde verzameling. Ze hebben zelfs de Beeldenstorm overleefd. Nergens ter wereld vind je een kerk met zoveel goed bewaarde glas-in-loodramen uit de 16e eeuw. Zelfs de originele ontwerptekeningen (cartons) van alle ramen zijn nog aanwezig.
In het naastgelegen Museum Gouda kun je een aantal van deze levensgrote cartons bewonderen. Net als enkele altaarstukken van de Sint-Janskerk. Je vindt ze in de Gasthuiskapel van het museum.
Ons hotel was het Best Western City Plus hotel. Een uitstekend hotel dat op loopafstand van de bezienswaardigheden ligt. Handig: vanuit de parkeergarage Bolwerk liepen we zo het hotel in. Prima kamer en een uitstekend en uitgebreid ontbijtbuffet. En de dame die ons bij het buffet ontving, verdient van ons de gastvrijheidsprijs. Wat een hartelijkheid en servicegerichtheid! Ze zorgde er hoogstpersoonlijk voor dat we de tweede dag in Gouda met een grote glimlach begonnen.
Een ander geweldig hotel is Weeshuis Gouda. Topcomfort in een sfeervolle ambiance in een historisch pand, het vroegere weeshuis.
Dit is het volledige aanbod van accommodaties in Gouda.
We bezochten Gouda en de Sint-Janskerk op uitnodiging van de VVV van die stad. De inhoud van de blog hebben we echter onafhankelijk en objectief samengesteld op basis van de opgedane indrukken tijdens ons bezoek.
