De provincie Utrecht is bij de meeste mensen vooral bekend om de middeleeuwse steden Utrecht en Amersfoort. De op een na kleinste provincie van Nederland is daarnaast het domein van de fietser en wandelaar. In het heerlijke, rustgevende buitenleven vind je uitgestrekte bossen en heide- en waterlandschappen. Maar ook meer dan 300 kastelen en buitenplaatsen, forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en overblijfselen van Romeinse verdedigingswerken. Onlangs maakten we een schitterende fietstocht rond Utrecht. Deze tocht die we vonden op fietsnetwerk.nl, voert niet alleen langs vele landgoederen en forten. Aan de route liggen namelijk ook enkele unieke molens. Interessant en leuk om te bezoeken, bijvoorbeeld tijdens de aankomende Nationale Molendag!
Hoogtepunten tijdens de fietstocht rond Utrecht
Aan de fietsroute rond Utrecht vind je veel bezienswaardigheden, waaronder landhuizen, forten en molens. We pikken de voor ons meest bijzondere er voor je uit.
Landgoed Oostbroek, ons eerste afstapmoment tijdens de fietstocht rond Utrecht
Onze fietstocht rond Utrecht start bij knooppunt 87, dichtbij de campus van het Utrechts Medisch Centrum. We hebben een mooie dag uitgezocht: het is heerlijk zonnig en er staat weinig wind. We passeren enkele appelboomgaarden die nu prachtig in bloei staan. Vervolgens komen we uit bij het eerste hoogtepunt aan de route: landgoed Oostbroek.
We wijken even af van de route en slaan een slingerende asfaltweg in richting een groot landhuis. Het statige bouwwerk is eind 19e eeuw gebouwd en staat op de plek waar vroeger het Sint-Laurensklooster was. Dit grote klooster werd begin 12e eeuw door een groep bekeerde ridders gesticht. Het vervulde in de middeleeuwen een belangrijke rol in de grootschalige ontginning van de moeras- en veengebieden bij Utrecht. Er werd naast turfwinning, akkerbouw en tuinbouw bedreven.
Midden 16e eeuw raakte het klooster in financiële problemen, waarna het landgoed in bezit kwam van de Staten van Utrecht. In de eeuwen die volgden veranderde Oostbroek regelmatig van eigenaar. In 1978 werd het landgoed eigendom van het Utrechts Landschap. Sindsdien is het landgoed omgetoverd in een heerlijk wandelgebied waar diverse bijzondere diersoorten hun thuis vinden. Zoals dassen en reeën, en vele soorten (roof)vogels. Overigens is ook de kloostertuin een afstapmoment waard!
Van De Bilt naar de Westbroekse polder
Via een fietsbrug steken we de drukke A28 over. Direct daarna keert de rust en het gefluit van vogels terug. Alsof we in een autovrije wereld leven. De route voert ons naar De Bilt. Bij het fraaie Van Boetzelaerpark nemen we de fietstunnel onder de Utrechtseweg door. Als je alle tijd hebt is dit park wat ons betreft ook een prima afstapmoment. Onder meer vanwege het mini-arboretum. Wij fietsen echter door de dorpskern van De Bilt richting Bilthoven. Hier verbazen we ons over de prachtige, paleisachtige woningen, de een nog pompeuzer dan de ander.
Het fietspad langs de Nieuwe Weteringseweg voert ons onder meer langs de Ridderoordse bossen. Hier hebben we diverse keren een prachtige wandeling gemaakt. Bij de overgang van het bosgebied naar de veenweiden passeren we vervolgens het beschermde natuurgebied van De Leyen / Beukenburg. Alhoewel we veel in deze contreien gewandeld en gefietst hebben, kennen we dit gebied niet. We besluiten dan ook om later dit jaar op onderzoek uit te gaan.
We steken de A27 over en duiken snel daarna het oeroude polderlandschap rond Westbroek in. Via de pittoreske lintdorpen Achterwetering en Achttienhoven bereiken we Westbroek, het oudste dorp in de ontginningen noordelijk van de Vecht. In het begin was Westbroek nog een “mobiel” dorp: de huizen konden eenvoudig worden gedemonteerd en verhuisd worden naar een ander gebied. Pas sinds het midden van de 15e eeuw kreeg het dorp zijn definitieve locatie. Westbroek heeft een beschermd dorpsgezicht. Enkele bezienswaardigheden zijn onder meer de 15e eeuwse kerk en de 19e eeuwse korenmolen De Kraai.
Molen- en sluizencomplex Oud-Zuylen
De route brengt ons door de Molenpolder (een moerasachtig Natura 2000-natuurgebied) naar de Maarsseveense Plassen. De plassen van dit grote recreatiegebied zijn destijds ontstaan door zandwinning voor de aanleg van de Utrechtse wijk Overvecht. Wij kennen de grootste van de twee plassen nog van de duiken die we er destijds gemaakt hebben. Je hebt er bijzonder schoon water. Vandaag zien we er geen duikers maar het is wel gezellig druk met fietsers, wandelaars, hardlopers en vissers.
Niet veel later fietsen we door een typisch Nederlands landschap. Aan weerskanten van het fietspad zijn twee smalle afwateringssloten met links knotwilgen en weilanden. En in de verte zien we twee poldermolens: de molen van de Polder Buitenweg en die van de Westbroekse polder. We vervolgen onze tocht en komen eerst bij de Buitenwegse molen uit. Op een groot informatiebord lezen we dat beide molens deel uitmaken van het molen- en sluizencomplex Oud-Zuylen. De idyllisch ogende Buitenwegse molen uit 1830 is een zogenaamde wipmolen. Bij dit type poldermolens kan het bovenhuis om zijn as draaien.
De Buitenwegse molen is de kleinste van de hele provincie Utrecht. De molen van de Polder Westbroek die er direct naast ligt, is juist de grootste molen van de provincie. Deze molen uit midden 18e eeuw is een zogenaamde “grondzeiler”: een molen die vanaf de grond bediend kan worden. Je vindt dit type molens ook veel aan de Kinderdijk. De Buitenwegse molen maalde tot 2016, de Westbroekse molen is nog steeds in gebruik. Beide prachtige molens zijn nagenoeg elke woensdag en zaterdag te bezoeken van 10.00u tot 17.00u. Ze doen daarnaast mee aan de Nationale Molendag.
Het pittoreske Oud-Zuilen tijdens de fietstocht rond Utrecht
De Nedereindsevaart waar de beide molens aan liggen, mondt uit op de betoverende Vecht. Bij dit knooppunt van waterwegen slaan we linksaf waarna we de Vecht volgen naar het pittoreske Oud-Zuilen. Het dorpje bestaat al sinds de 13e eeuw en lijkt sindsdien weinig te zijn veranderd.
Achter Bistro Belle, een restaurant met een bijzonder gezellig terras, zien we een kasteel liggen. We wijken even af van de route en slaan een zijstraat in die ons leidt naar het kasteel: het prachtige Slot Zuylen. Dit kasteel werd in de 13e eeuw eerst als donjon gebouwd. Pas in de 14e eeuw werd er een zaalhuis aangebouwd: een woning bestaande uit slechts één ruimte. In de daaropvolgende eeuwen veranderde het slot regelmatig van eigenaar en uiterlijk. Begin jaren 50 van de vorige eeuw werd het kasteel ondergebracht in een stichting en als museum toegankelijk voor het publiek.
Van Utrecht naar fort Jutphaas in Nieuwegein
Op weg naar Utrecht komen we nog langs Fort aan de Klop. Dit 19e eeuwse fort maakte deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het werd gebouwd op de plek waar begin 17e eeuw al een aarden versterking was aangelegd. Toen nog ter verdediging tegen de Spanjaarden, later tegen de Fransen. Eind 19e eeuw verloor het fort zijn functie als artilleriesteunpunt waarna het meer ingezet werd als opslag- en bevoorradingspost. Tegenwoordig heeft het een horecabestemming voor jong en oud.
De fietsroute gaat vervolgens door Utrecht, dat tot de Gouden Eeuw nog de belangrijkste stad van Nederland was. We komen daarbij ook door stadsdelen waar we nooit eerder zijn geweest. Dit terwijl we de Domstad toch behoorlijk goed kennen. Nadat we het Amsterdam-Rijnkanaal zijn overgestoken, volgt een wat minder interessant deel van de route. Toch lijkt niet iedereen het daarmee eens te zijn. We fietsen namelijk in colonne parallel aan het kanaal naar het zuiden. We delen het fietspad met vele wielrenners, stelletjes en andere dagjesmensen.
Eenmaal in Nieuwegein steken we het Merwedekanaal (een zijkanaal van het Amsterdam-Rijnkanaal) over. Direct daarna komen we uit bij Fort Jutphaas. Dit fort uit 1820 maakte net als vele forten in de omgeving deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In de Tweede Wereldoorlog raakte Fort Jutphaas zwaar beschadigd door bombardementen. Gelukkig werd het fort na de oorlog volledig gerestaureerd. Sinds 2008 heb je er Restaurant Céline en café Bij de Fortwachter.
Fort bij Vechten en Rijnauwen
Er staan nog twee forten op het programma van onze fietstocht rond Utrecht. De eerste, Fort bij Vechten, komen we tegen pal voordat we onder de A12 richting Bunnik fietsen. We zijn inmiddels wel toe aan een afstapmoment dus stallen onze fietsen en trekken er wandelend op uit. Het Fort bij Vechten is het op een na grootste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Alleen het nabijgelegen Fort bij Rijnauwen is groter. Via een smalle voetgangersbrug bereiken we de overkant van de gracht. Eenmaal op het fortterrein zien we diverse bouwwerken, waaronder het reduit en het waterliniemuseum. We kijken nog even rond op het complex, maar besluiten spoedig terug te keren voor een bezoek aan het museum.
Het laatste fort aan de route is het Fort bij Rijnauwen. Hier zijn we vaker geweest tijdens onze wandelingen en fietstochten. Toch is het ook nu weer een feest om hier te zijn. Dit begint al met het statige landhuis van Rijnauwen aan de Kromme Rijn. Hier ligt een redelijk grote tuin bij waar het op een zonnige dag als vandaag heerlijk toeven is. We weerstaan de verleiding om aan de Kromme Rijn een kopje koffie te nuttigen en fietsen door naar het fort. Fort bij Rijnauwen uit midden 19e eeuw moest destijds, net als Fort bij Vechten, een van de zwakste punten in de waterlinie verdedigen. Namelijk de gronden aan weerszijden van de Kromme Rijn die niet onder water konden worden gezet. Sinds 1975 is Staatsbosbeheer de beheerder van het fort. Van 1 april tot 1 oktober kun je er terecht voor een bijzonder interessante rondleiding.
Overige afstapmomenten tijdens de fietstocht rond Utrecht
Vanaf het Fort bij Rijnauwen rijden we weer terug naar de plek waar we onze fietstocht begonnen. We hebben er een fantastisch mooie rit op zitten. Toch zijn er nog meer interessante, door fietsnetwerk.nl voorgestelde afstapmomenten die we nu gemist hebben.
Een daarvan is Fort Blauwkapel, het enige nog steeds bewoonde fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort werd begin 19e eeuw gebouwd waarbij het middeleeuwse dorpje Blauwkapel binnen de wallen kwam te liggen. Het fort verloor in 1960 zijn militaire functie. Na diverse restauraties is het fort opengesteld voor het publiek. De andere afstapmomenten zijn die bij de Batterijen aan de Overeindseweg in Nieuwegein en Fort ’t Hemeltje in Houten.
We nemen ons voor om sowieso Fort Blauwkapel op een later moment alsnog te bezoeken!
Antwoorden op praktische vragen over de fietstocht rond Utrecht
Deze historische fietstocht rond Utrecht is ruim 54 kilometer lang. Neem je alle afstapmomenten ook op in de route, dan wordt de tocht in totaal 62 kilometer lang.
Op de website van Fietsnetwerk.nl kun je de “Duik de Utrechtse geschiedenis in”-route downloaden. Daar kun je ook naar eigen wens een of meer afstapmomenten toevoegen aan de route.
De “Duik de Utrechtse geschiedenis in”-route is een knooppuntenroute. Je kunt de tocht dus bij ieder knooppunt starten. Kom je met de auto dan is onze tip om je auto te parkeren op de gratis parkeerplaats bij Fort bij Vechten. Dit is tevens een Toeristisch Overstappunt (TOP).
Kom je met de trein dan is Utrecht Centraal het handigste startpunt. Neem vanaf de hooggelegen hal de lift naar beneden. Een andere optie is station Bilthoven, dat ook aan de route ligt.
- De Bilt: aan de Hessenweg vind je enkele gelegenheden zoals Eetcafé Joos en REEG.
- Maarsseveen: direct na de Maarsseveense Plassen bij Molenpolder kom je uit op de Herenweg. De route gaat hier rechtdoor. Maar als je rechtsaf slaat en een krappe kilometer doorrijdt, kom je uit bij Fort Maarsseveen. Een leuke, historische plek voor een kopje koffie!
- Overvecht (Utrecht): aan de Vechtdijk heb je het gezellige terraseiland van Fort aan de Klop liggen.
- Utrecht: in de oude binnenstad van Utrecht vind je ruim voldoende horeca-etablissementen. Vele daarvan hebben een terras.
- Plettenburg (Nieuwegein): bij Fort Jutphaas ligt Restaurant Céline met een gezellig terras. Op het forteiland bevindt zich ook Bij de Fortwachter.
- Laagraven (Nieuwegein): aan de Ravensewetering heb je Down Under met een groot terras.
- Vechten (Bunnik): net voorbij Fort Vechten in de richting van Bunnik ligt het sfeervolle Restaurant Vroeg. Niet veel verder kom je uit bij de Kromme Rijn. Aan de oever vind je het pittoresk gelegen Theehuis Rhijnauwen met een terrastuin.
