In veel vakantielanden kom je straathonden en -katten tegen. De verleiding is groot om de beesten aan te halen en te aaien. Toch schuilt hierin een groot gevaar. Veel beesten kunnen namelijk rabiës, ook wel bekend als hondsdolheid overbrengen. Zonder tijdige en afdoende behandeling leidt een besmetting in vrijwel alle gevallen tot de dood. Waakzaamheid is dus zeker geboden op reis! We geven je daarom tips en adviezen om rabiës te voorkomen, hoe je besmetting met rabiës kunt herkennen en wat je ertegen moet doen.
Wat is rabiës
Het rabiësvirus wordt verspreid door het speeksel van besmette zoogdieren. Hoewel de naam hondsdolheid suggereert dat alleen honden de ziekten kunnen overbrengen, is dit dus zeker niet het geval! Ook katten, apen en vleermuizen kunnen besmet zijn. In de VS wordt de ziekte ook wel overgebracht door beten van wasberen en stinkdieren. Met rabiës besmette dieren zijn niet altijd te herkennen. Sommige dieren dragen het virus bij zich zonder er zichtbaar last van te hebben. Verdacht is het als een dier agressief en onrustig is, of als een dier dat normaal in het wild leeft, zoals een vos, abnormaal tam is.
Er is na de besmetting een incubatietijd waarvan de lengte vooral afhangt van de plaats waar men gebeten wordt: hoe verder van de hersenen vandaan, hoe langer de incubatietijd. Beten in het gezicht hebben de kortste incubatietijd. In deze tijd reist het virus langs de zenuwbanen omhoog naar het centraal zenuwstelsel. De incubatietijd kan twee weken tot vele maanden zijn.
Symptomen rabiës
De symptomen kunnen nogal wisselen. Meestal begint het met lichte koorts, algehele malaise, hoofdpijn en verminderde eetlust, zere keel en misselijkheid. Patiënten zijn sneller prikkelbaar, hebben een verhoogde spierspanning en zijn overgevoelig voor fel licht en harde geluiden.
De belangrijkste diagnostische symptomen zijn echter abnormale gevoelens in het gebeten lichaamsdeel. Een gevoel van pijn, koude, jeuk of tintelen treedt bij 80% van de patiënten op. Het zien van water en pogingen te drinken kan krampen uitlokken van de slikspieren en de ademhalingsspieren die zo onaangenaam zijn dat de patiënt angst krijgt voor water (een oude Engelse naam voor rabiës is hydrophobia, watervrees). Soms overlijdt de patiënt al tijdens zo’n krampaanval. Door het verlammen van de kaakspieren zal het slachtoffer gaan kwijlen. Hierna ontstaan verlammingsverschijnselen en uiteindelijk coma en overlijden. Er zijn wereldwijd maar enkele gevallen beschreven van mensen die rabiës hebben overleefd.
Hoe kun je rabiës voorkomen
Het allerbelangrijkste advies om besmetting te voorkomen is om dieren op reis niet aan te halen. Hoe leuk die hond of kat je ook aankijkt, raak hem niet aan! Daarnaast is het belangrijk om in veel Aziatische landen op te letten in gebieden waarin apen redelijk dichtbij komen. Ze loeren op etenswaren en grissen snel wat uit je hand in een onbewaakt ogenblik. Een krab is hiermee zo opgelopen. De belangrijkste tips op een rijtje:
- Vermijd alle contact met dieren
- Raak geen dode dieren aan
- Voorkom dat dieren je kunnen bijten, krabben of likken
- Indien het toch gebeurt: reinig de wond langdurig (minimaal 15 minuten) met veel water en zeep
- Ontsmet daarna de wond met betadine of alcohol (70%)
- Neem direct contact op met de alarmcentrale van de ziektekostenverzekeraar
- Bezoek vervolgens een door de verzekeraar aangewezen arts voor behandeling
- Laat een serie antistoffen toedienen en een tetanusinjectie
- Overweeg om je vooraf als voorzorgsmaatregel te laten vaccineren tegen rabiës.
Vooraf vaccineren
Soms worden voor vertrek al vaccinaties tegen rabiës geadviseerd. Het advies hangt af van het land van bestemming. Een vaccinatieserie bestaat uit twee prikken met minstens een week ertussen. Een vaccinatieserie geeft een levenslange basisbescherming. De vaccinatie wordt in de spier in de bovenarm toegediend.
In de meeste landen in Oost-Europa, Azië, Afrika of Zuid-Amerika komt rabiës voor. Met bepaalde activiteiten is er een hogere kans op een beet. Dit geldt voor bijvoorbeeld fietsers (honden willen graag in de kuiten bijten van passerende fietsers). Hoe langer je verblijft in een land waar rabiës voorkomt, hoe groter de kans dat je toch een keer gebeten, gekrabd of gelikt wordt door een dier dat besmet is met rabiës. Bij een verblijf van drie maanden of langer in een land waar doorgaans rabiës onder dieren voorkomt, is vaccinatie tegen rabiës voor vertrek zeker te overwegen. Neem hiervoor contact op met GGD Reisvaccinaties.
Maar die vaccinatiebescherming betekent niet dat je een beet of krab moet negeren op je reis! Je hebt dan nog steeds een herhaling van de inenting nodig (twee prikken). Met deze prikken moet zo snel mogelijk na de beet gestart worden. Dat verkleint de kans om ziek te worden. Ben je vooraf niet gevaccineerd, dan heb je antistoffen nodig. In veel landen zijn vaccinaties wel, maar de antistoffen niet of moeilijk verkrijgbaar. Daarnaast kan de kwaliteit van de antistoffen niet altijd optimaal zijn. Als er problemen zijn met het ontvangen van de juiste behandeling, bel dan het alarmnummer van de reisverzekering. In sommige gevallen is onmiddellijke repatriëring naar Nederland noodzakelijk.
Vergoeding preventieve vaccinatie
Het hangt van je ziektekostenverzekering af of het preventief vaccineren tegen rabiës vergoed wordt. In de polis van je reisverzekering kun je zien of de in het buitenland gemaakte kosten vergoed worden. Het gaat vaak niet alleen om medische kosten, maar bijvoorbeeld ook om extra gemaakte reis- en verblijfskosten.
Meer lezen over vaccinaties tegen rabiës: https://www.ggdreisvaccinaties.nl/vaccinaties/rabies.
