Tekenbeten voorkomen: alles over teken en de risico’s
Tekenbeten voorkomen: alles over teken en de risico’s
In de afgelopen jaren heeft iedereen het wandelen ontdekt. Elk weekend trekt Nederland massaal de wandelschoenen aan om de natuur in te gaan. Zo ontdekken we met elkaar de mooiste plekjes in ons land. En heeft iedereen een beetje afleiding op een sportieve manier. Maar bij alle ontspanning moeten we nu opletten. Want het tekenseizoen is begonnen. We leggen je uit wat teken zijn, wat de risico’s zijn en hoe je kunt voorkomen dat je tekenbeten krijgt.
Het is niet onze meest inspirerende blog over reizen. De foto’s zijn dit keer ook minder leuk. Maar teken zijn een belangrijke bron voor vervelende ziekten. Vandaar dat we toch aandacht willen geven aan teken en vooral het voorkomen van tekenbeten.
Wat zijn teken
Teken zijn spinachtige, geleedpotige parasieten. Net als spinnen hebben ze acht poten. Teken leven van het bloed van dieren. Ze bijten zich vast in de huid van hun gastheer. Dat zijn vooral vogels, zoogdieren en reptielen. Daarna zuigen ze zich vol bloed. Als ze zich tegoed hebben gedaan, laten ze zich weer vallen.
Een teek is normaal gesproken maar een paar millimeter groot en plat van vorm. Maar als de teek zich heeft volgezogen, is de teek bolrond en wel meer dan een centimeter groot. Het zijn vooral de vrouwtjes die veel bloed opnemen. Ze hebben dit nodig voor de ontwikkeling van de vele eitjes die ze leggen. Een volwassen vrouwtjesteek kan meer dan 10 maal haar eigen lichaamsgewicht aan bloed zuigen.
Waar komen teken voor
Teken komen overal in Nederland voor. Hun leefgebied bevindt zich vooral in bossen. Maar ook in duin- en heidegebieden, weilanden, parken en tuinen komt de teek voor. Ze leven vooral in hoog gras of tussen dode bladeren in de buurt van bomen en struiken. Een teek kan vanuit dit gebied gemakkelijk terechtkomen op dieren en mensen die voorbijlopen. Veel mensen denken dat teken vanuit de bomen vallen op hun kleding of lichaam. Maar dat is niet waar. Teken zijn het hele jaar aanwezig in de natuur. Maar ze worden pas actief als de temperatuur boven de 7 graden uitkomt. Vanaf maart tot en met oktober heb je de grootste kans op tekenbeten.
Tekenbeten en de ziekte van Lyme
Nadat een teek uit het ei is gekomen, heeft de teek bloed nodig. Ze zoeken daarom een gastheer. Vaak is dat een dier, maar de teek kan zich ook nestelen bij ons. Sommige dieren zijn besmet met een bacterie. Deze bacterie (Borrelia burgdorferi) veroorzaakt de ziekte van Lyme. Komt een teek bij een besmette gastheer, dan raakt de teek ook besmet. Het zijn vooral de volwassen vrouwtjes die de ziekte van Lyme kunnen overbrengen. In Nederland is gemiddeld 20% van de teken besmet met deze bacterie. En men schat dat er jaarlijks 1 miljoen mensen een tekenbeet oplopen.
Symptomen van de ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme heeft de volgende symptomen:
- De huid rondom de plek van de tekenbeet verkleurt. Het komt wel voor dat het drie maanden duurt voordat de verkleuring begint. De plek wordt langzaam groter.
- In de eerste weken na de tekenbeet treedt koorts op, vaak met spier- en gewrichtspijnen.
- Er kunnen hart- of zenuwklachten ontstaan. Vaak treden die op als de eerste klachten niet zijn behandeld.
Het advies is daarom om bij het vermoeden van de ziekte van Lyme direct naar de huisarts te gaan. Met antibiotica is de ziekte goed te bestrijden. Maar is de behandeling te laat, dan kunnen er vervelende en chronische klachten ontstaan.
Tips om tekenbeten te voorkomen
Teken komen vooral voor in hoog gras, zeker als dit in de schaduw staat. Maar ook bij dode bladerhopen in de buurt van struiken en bomen. Ze stappen daar gemakkelijk over op passerende mensen en dieren. Dit zijn de tips om tekenbeten te voorkomen:
- Wandel vooral op de paden. Vermijd het wandelen door dichte begroeiing, struikgewas en hoog schaduwrijk gras.
- Draag lichtgekleurde kleding. Hierop zijn teken gemakkelijker te herkennen. Draag geen sandalen maar dichte schoenen. Trek kleding met lange mouwen en broekspijpen aan. En doe de sokken over de broekspijpen.
- Voor een extra bescherming kun je kleding dragen die is geïmpregneerd met een insectenwerend middel (permetrine). Ook kun je de kleding zelf impregneren met een insectenwerend middel dat DEET bevat.
- Smeer de lichaamsdelen die niet bedekt zijn in met DEET.
Controle op tekenbeten
Zeker als je gewandeld hebt door de “risicogebieden” voor een tekenbesmetting, is het goed om bij thuiskomst te controleren of je een tekenbeet hebt opgelopen. De favoriete plaatsen van een teek op het lichaam zijn de knieholtes, liezen, oksels, bilspleet, de randen van het ondergoed en achter de oren.
Eventueel aanwezige teken op de kleding gaan dood in de wasmachine. Was de kleding dan wel op 60 graden. Je kunt de kleding na het wassen ook in de wasdroger stoppen. De teken zijn dan zeker gestorven.
Teken verwijderen
Het is belangrijk om een teek zo snel mogelijk te verwijderen. Want de kans op het overbrengen van de ziekte van Lyme neemt toe als de teek langer in de huid zit.
- Ontsmet het plekje voor verwijderen van de teek NIET met jodium, alcohol of een ander middel.
- Gebruik een puntig pincet en pak de teek vast. Trek hem er vervolgens rustig uit.
- Hierna moet je het wondje WEL ontsmetten met jodium of alcohol.
Er zijn diverse soorten tekenverwijderaars te koop bij drogist of apotheek. Allemaal hebben ze een andere manier van werken. Het is belangrijk om de gebruiksaanwijzing goed op te volgen. Dan is de kans op een succesvolle verwijdering van de teek het grootst.
Het RIVM heeft een voorlichtingsfilm over tekenbeten, de ziekte van Lyme en het verwijderen van een tekenbeet gemaakt. Zeker de moeite waard om te bekijken. Daarnaast is er ook een speciale tekenbeet-app beschikbaar. Je weet dan gelijk hoe je teken kunt herkennen. Net als hoe je de tekenbeet verwijdert. Maar ook geeft de app informatie waar en wanneer teken actief zijn. Je vindt er diverse duidelijke filmpjes. Je kunt de app gratis downloaden. Handig om te hebben als je de natuur ingaat.
In het buitenland: kans op tekenencefalitis
Naast de ziekte van Lyme kunnen teken nog een andere vervelende ziekte overbrengen: tekenencefalitis. In Nederland komt dit nauwelijks voor. Maar elders in Europa, Rusland, China, Japan, Kazachstan, Zuid-Korea, Mongolië en Kirgizië is die kans wel aanwezig.
Tekenencefalitis is een virusinfectie. Die infectie veroorzaakt een ontsteking van de hersenen. Gemiddeld 7 tot 14 dagen na de besmetting treden griepverschijnselen op, gepaard met koorts. Die symptomen verdwijnen vanzelf weer. Een beperkt percentage van de besmette personen krijgt kort hierna symptomen van een hersenontsteking. Aan de Europese variant overlijdt ongeveer 1% van die personen. Bij de Aziatische variant is de kans op overlijden groter. Ook kunnen er dan gemakkelijk vervelende complicaties ontstaan. Hiervoor is nog geen specifieke behandeling ontdekt.
Een besmette teek kan de tekenencefalitis overbrengen op de mens. Maar ook het drinken van ongepasteuriseerde melk kan zorgen voor tekenencefalitis. Zeker voor mensen die langere tijd gaan kamperen of wandelen in natuurgebieden in Europa, lopen een risico op tekenencefalitis. Het is belangrijk om de voorzorgsmaatregelen te nemen om een tekenbeet te voorkomen. Daarnaast is het mogelijk om gevaccineerd te worden tegen tekenencefalitis. Bespreek dan vooraf bij bijvoorbeeld GGD Reisvaccinaties je reisplan en overleg of vaccinatie zinvol is.
Voor het schrijven van deze blog hebben we dankbaar gebruik gemaakt van informatie van het RIVM en GGD Reisvaccinaties.