Hanzestad Elburg is een prachtige, middeleeuwse vestingstad. Het ligt aan het Veluwemeer. Elburg is een unieke stad in Nederland, dankzij het bijna volledig rechte stratenplan binnen de stadsmuren. Daarom is een bezoek aan Elburg zeer de moeite waard. We vertellen je alles over de hoogtepunten van Hanzestad Elburg.
Wat zijn Hanzesteden?
We hebben al veel Hanzesteden bezocht. Niet alleen in Nederland, maar ook over de grens. Je vindt Hanzesteden onder andere in Duitsland, Polen, Denemarken, Noorwegen en Zweden. Maar wat zijn Hanzesteden eigenlijk?
Hanze betekent groep of gemeenschap. In het Duits staat het woord bekend als “gilde”. Samenwerkende kooplieden verenigden zich in het Hanzeverbond. Ze beschermden de leden tegen piraterij op zee. Daarnaast gaven ze elkaar handelsvoordelen. Hierdoor nam de handel tussen de aangesloten kooplieden toe. De steden waarin deze kooplieden woonden, sloten zich later aan bij het Hanzeverbond. Zo ontstonden de Hanzesteden.
In Duitsland en Nederland kom je de meeste Hanzesteden tegen. De ligging van veel Hanzesteden aan de Noord-, Zuider- en Oostzee maakte de aanvoer per schip gemakkelijk. Met het grote rivierennetwerk in Duitsland en Nederland konden de handelaren uit de Hanzesteden ze gemakkelijk verder in het land vervoeren en verkopen. De Hanzesteden waren hierdoor zeer welvarend. In veel historische centra herinneren de prachtige gebouwen aan die glorietijd.
Bekende Hanzesteden in Duitsland zijn Bremen, Hamburg en Lübeck. In Nederland waren onder andere Groningen, Kampen, Zwolle, Zutphen, Deventer, Elburg, Harderwijk Arnhem, Nijmegen en Roermond aangesloten bij het Hanzeverbond. In België zijn Brugge en Gent belangrijke Hanzesteden geweest. Op deze website vind je nog meer informatie over de Nederlandse Hanzesteden.
Overzichtskaart van aantal (niet alle) Hanzesteden (Bron: Wikimedia Commons)
Hanzestad Elburg
Eeuwenlang lag Elburg strategisch aan de Zuiderzee. De handel over water en de visvangst waren belangrijk voor de stad. In de 13e eeuw was alle bewoning geconcentreerd in een lange straat langs de kuststrook. Omdat er zoveel visser en handelaren zich in Elburg wilden vestigen, werd Elburg steeds belangrijker. De stad kreeg daarom al snel stadsrechten. In 1367 sloot Elburg zich aan bij het Hanzeverbond. Hanzestad Elburg kende hierdoor een enorme bloeiperiode. Maar de stad groeide ook uit haar voegen.
Dankzij de welvaart die Elburg kende als Hanzestad, kwam er een ambitieus plan om een nieuw Elburg te bouwen in de 14e eeuw. Zo ontstond misschien wel de eerste stad die op de tekentafel is ontworpen. Het valt je gelijk op als je binnen de vestingmuren van Hanzestad Elburg loopt. Het centrum is een volledig rechthoekige plattegrond.
De hoogtepunten van Hanzestad Elburg
Je hoeft geen kilometers te lopen als je de middeleeuwse sfeer van Hanzestad Elburg wilt opsnuiven. De oude binnenstad is welgeteld 250 bij 350 meter groot. Toch kun je je hier zeker wel een dag vermaken. Want er is veel te zien en te doen in Elburg. Het is de stad met de meeste monumenten op het kleinste oppervlakte in ons land. En wil je de prachtige omgeving van Elburg op de fiets of wandelend verkennen, dan kun je er nog wel een dag aan vastknopen. Nog beter idee: met de boot de randmeren of het IJsselmeer op. Dit zijn wat ons betreft de hoogtepunten die je niet mag overslaan:
Vischpoort
Kom je Elburg vanaf de haven binnenlopen, dan kun je er niet omheen. Je ziet direct de fraaie Vischpoort. Hij is gebouwd in het begin van de 15e eeuw. Het is ook de enig overgebleven poort aan de stadsmuren van Elburg.
Nu loop je onder de poort de historische binnenstad in. In vroeger tijden kon dat niet. Het was toen een dichte verdedigingstoren. Ooit zijn bij een renovatie de grote deuren verwijderd. Maar in 1992 heeft men die weer teruggeplaatst.
Museum Elburg
In het Museum Elburg leer je veel meer over de historie van Elburg en de glorietijd als Hanzestad. Maar alleen het gebouw is al een bezoek waard. Het is een voormalig klooster met veel prachtige ruimtes. De fraaie kloostertuin mag je zeker niet missen. Net als het beroemde “muurhuisje”. Hierin woonden de armste inwoners, vaak met grote gezinnen. Na een bezoek aan Museum Elburg loop je met een heel andere blik door Hanzestad Elburg.
Arent thoe Boecophuis
Men denkt dat dit het oudste stenen huis van Hanzestad Elburg is. Het was het stadskasteel van rentmeester Arent thoe Boecop. Hij kreeg het als geschenk voor zijn ontwerp van het nieuwe stadsplan eind 14e eeuw. Hij heeft er niet lang van kunnen genieten. Thoe Boecop overleed een jaar later. Eeuwenlang heeft zijn huis hierna gediend als Stadhuis van Elburg.
De haven van Hanzestad Elburg
Ooit lag Elburg strategisch aan de Zuiderzee. Volgeladen boten uit de Hanzesteden voeren af en aan. De vissers brachten hun vangst naar de visafslag. Door de Afsluitdijk en de inpoldering veranderde er veel voor Elburg. Toch liggen er nog veel historische botters in de haven. Tijdens de jaarlijkse Botterdagen tonen ze zich op hun mooist. In de botterwerf en de visafslag vind je nu kleine maar interessante musea waarin je alles te weten kunt komen over de geschiedenis van de visserij in Elburg.
Touwslagerij Deetman
Bij de haven ligt de oudste nog in werking zijnde touwbaan van Nederland. De touwslagerij werd in 1745 in gebruik genomen. Men maakte er allerlei touwen, netten, scheepstrossen en tuigage voor vooral de vissersboten. Maar ook de boeren uit de wijde omgeving kochten hun touw hier. Nog steeds kun je zien hoe de touwslager de touwen maakt. Het enige verschil met vroeger is dat men nu niet met hennep werkt, maar met een synthetisch vezel.
Het Gruithuis
De Krommesteeg is een van weinige niet kaarsrechte straten in de stad. Het is fotogenieke plek en leuk om doorheen te lopen. Dan passeer je ook het Gruithuis met de bijzondere gevel. Hier werd gruit verhandeld. Dit zijn ingrediënten om bier te brouwen. Het schijnt ook dat er in dit huis Elburgs bier is gebrouwen.
Stadswandeling door Hanzestad Elburg
Struinen door de prachtig geplaveide straatjes met hun leuke winkeltjes. In Elburg kun je op die manier het oude centrum van alle kanten bekijken. Maar je geniet nog veel meer van de fraaie gebouwen als je wat achtergrondinformatie hebt. Normaal gesproken kun je stadswandelingen met een gids maken. In coronatijd is dat helaas niet mogelijk. Als je liever alleen door de stad wilt slenteren, kun je de Hanzewandeling maken. Bij de VVV is een handig gidsje voor € 2,50 te koop.
Sint Nicolaaskerk
Wat opvalt als je in Elburg loopt, is de plek van de kerk. Normaal is de kerk het middelpunt van de stad. In Elburg niet. Door de nieuwe stadsbouw moest er een nieuwe kerk komen. De bestaande kerk stond namelijk buiten de stadsmuren. Daarom was het plan om een nieuwe te bouwen in de vesting. De bisschop treuzelde erg lang over dit besluit. Toen hij eindelijk toestemming gaf, was er alleen nog maar een plekje vrij. En dat was in een hoek van de stad. De spits op de toren brandde in 1693 af door een blikseminslag. In die tijd was Elburg niet meer welvarend. Er bleek niet genoeg geld om de torenspits te herstellen.
Een terrasje pikken
In het oude centrum van Elburg vind je de leukste cafés en restaurants. Op de kruising van de Vischpoortstraat en het Waterkeringpad vind je een paar gezellige plekken. Onze favoriet is Grand Café De Vischmarkt. Maar ook in de andere straten kom je nog genoeg leuke tentjes tegen. Bijvoorbeeld bij de haven van Elburg.
De omgeving van Hanzestad Elburg verkennen
De ligging van Hanzestad Elburg is uniek. Het ligt direct aan de Veluwse randmeren, vlakbij de prachtige bossen en heidevelden van de Veluwe en de nieuw aangelegde polders. Alles is dus erg dichtbij. Dat maakt dat Elburg een ideaal startpunt is voor een leuke wandeling, een mooie fietstocht of een rondvaart over het water.
Ben je enthousiast geworden over Hanzesteden? Harderwijk en Kampen liggen niet ver weg. Deze plaatsen zijn zeker de moeite waard om te bezoeken. Over Hanzestad Harderwijk kun je snel nog een blog verwachten.
Hanzestad Elburg bezoeken
- Elburg ligt op minder dan een kwartier rijden van de afslag ‘t Harde op de A28. Je kunt je auto gemakkelijk parkeren aan de rand van de stad op een van de parkeerplaatsen. Parkeren buiten de vesting is gratis. Binnen de stadsmuren is het betaald en geldt een maximum parkeertijd van 1 uur.
- Met het openbaar vervoer kun je het beste via station Zwolle gaan. Hier neem je de streekbus 100 naar Nunspeet. Uitstappen bij halte Elburg Centrum.
- Nog leuker is het om met een eigen boot of huurboot te varen naar Elburg. In de haven is vaak wel plaats. Er zijn goede voorzieningen voor de watersporters.
- Wil je vanuit Elburg de omgeving verkennen, dan kun je natuurlijk overnachten in Elburg. Het voordeel hiervan is dat veel dagjesmensen aan het einde van de middag de stad verlaten. Je kunt dan nog meer genieten van de rust en schoonheid. Dit is een overzicht van accommodaties in de regio Elburg.
- Wil je Hanzestad Elburg samen met iemand bezoeken, maar weet je niet met wie? Word klupper en vind nieuwe mensen om leuke activiteiten mee te organiseren. Klup is een online sociaal platform waarin actieve 50-plussers elkaar kunnen ontmoeten om leuke dingen met elkaar te ondernemen.
