Op 6 juni 1944 vond in Normandië de grootste amfibische invasie ooit plaats. Deze dag zorgden ruim 150 duizend geallieerde manschappen voor een belangrijk keerpunt in de geschiedenis. Twee maanden later speelde zich opnieuw een geallieerde amfibische invasie af. Meer dan 84 duizend manschappen landden op 15 augustus 1944 op enkele stranden aan de Franse Middellandse Zeekust. Deze invasie is veel minder bekend dan die van Normandië. Toch waren de landingen op de Provençaalse stranden van onschatbaar belang voor de bevrijding van West-Europa.
In de aanloop naar de herdenking van 80 jaar na de landingen in de Provence bezochten we bijzondere locaties. Het werd een indrukwekkende reis door een ongekend mooi deel van Frankrijk. In deze blog nemen we je mee langs enkele herdenkingsplekken die je niet mag overslaan tijdens een vakantie in Zuid-Frankrijk. Voor een beter begrip van wat er destijds plaatsvond en waarom, beginnen we met een stukje geschiedenis.
Operatie Dragoon: de landingen in de Provence
Al in 1941 begonnen de leiders van de geallieerde landen overleg te voeren om de oorlog tegen de Asmogendheden (Duitsland, Italië en Japan) te plannen. Ondanks tegenstrijdige belangen slaagden de drie belangrijkste geallieerde machten erin een gemeenschappelijke strategie te definiëren. De opening van het tweede front aan de Franse Middellandse Zeekust was daarbij een belangrijk onderwerp. In 1943 werd het plan voor een landing in Zuid-Frankrijk goedgekeurd. De geplande invasie zou samen met de landing in Normandië een wurggreep op de Duitsers uitoefenen. In eerste instantie was het plan om de landingen in Normandië en de Provence gelijktijdig uit te voeren. Maar door logistieke problemen moest de landing in de Middellandse Zee uiteindelijk worden uitgesteld.
Doel van Operatie Dragoon
De geallieerden beoogden met de invasie in het zuiden om Duitse troepen weg te lokken van het Normandische front. Het tegenovergestelde gebeurde: Duitse legereenheden trokken vanuit het zuiden juist naar Normandië. De geallieerden konden hierdoor profiteren van de landingen in Zuid-Frankrijk. De operatie werd onder codenaam Operatie Dragoon uitgevoerd door voornamelijk de Amerikanen. Maar ook door het Eerste Vrije Franse Leger. Dit was de eerste volledige deelname van een Frans leger aan de bevrijding van Frankrijk. Dit maakte het voor de Fransen dan ook extra belangrijk.
Verloop van Operatie Dragoon
De landingen verliepen voorspoedig, met minimale verliezen voor de geallieerden. De snelle inname van Marseille en Toulon vervolgens door het Eerste Vrije Franse Leger zorgde voor verdere verzwakking van de Duitse troepen. Operatie Dragoon opende een nieuwe aanvoerroute voor de geallieerden, verdreef de Duitsers uit Zuid-Frankrijk en bood de Fransen de mogelijkheid om deel te nemen aan hun eigen bevrijding.
De belangrijkste locaties voor de landingen in de Provence
Enkele uren voorafgaand aan Operatie Dragoon vond in de nacht van 14 op 15 augustus 1944 Operatie Romeo plaats: een Franse amfibische landing door 750 commando’s. Doel was om bij Cap Nègre de Duitse artillerieposities te vernietigen, iets wat binnen 30 minuten lukte.
Operatie Dragoon omvatte drie kustgebieden: Alpha Beach (Cavalaire, La Croix-Valmer, Pampelonne, Ramatuelle), Camel Beach (de stranden van Fréjus, Saint Raphaël, Dramont, Anthéor en Agay) en Delta Beach (strand van La Nartelle, in Sainte-Maxime). De 3e infanteriedivisie landde op de stranden van Alpha Beach. De 45e infanteriedivisie kwam op Delta Beach aan land. De 36e infanteriedivisie, tot slot, landde op de stranden van Camel Beach.
Cap Nègre
Cap Nègre is een prachtig en populair recreatiegebied met diverse restaurantjes. Het ligt redelijk dichtbij Le Lavandou, een authentiek vissersstadje dat bekendstaat om dolfijnen en walvissen. Bij Cap Nègre vind je kristalhelder zeewater en heerlijk rustige stranden waar je dankzij de vele pijnbomen voldoende schaduw hebt. Op 15 augustus 1944 echter, was dit kleine gebied het strijdtoneel van leden van de ‘Groupe de commandos d’Afrique’.
De commando’s kwamen allereerst op het strand ten oosten van Cap Nègre aan land, namelijk bij Rayol-Canadel-sur-Mer. Dit strand werd gekozen vanwege de grote trap die al van verre te zien was. In het kleine dorpje bezoeken we het fijne zandstrand waar niets nog aan Operatie Romeo herinnert. De enige herdenkingsplek vinden we in het dorpje zelf. Hier brengen we een bezoek aan de kleinste van de Franse nationale begraafplaatsen. Hier vinden we de graven van enkele commando’s die tijdens de beklimming van de kliffen van Cap-Nègre zijn omgekomen.
Alpha Beach
De invasie van Alpha Beach begon voor zonsopgang op de 15e augustus met het bombarderen van de kust. Daarna maakten mijnenvegers het water vrij. Voor het eerst werd vervolgens gebruikgemaakt van Apex-vaartuigen: op afstand bestuurde vaartuigen met explosieven. Enkele van die vaartuigen slaagden erin om grote gaten te slaan in de betonnen obstakels. Hierna rukten de landingstroepen op. Alhoewel er onder de geallieerde troepen door mijnen en enige strijd doden vielen, wist de infanteriedivisie de kust relatief eenvoudig in te nemen.
Vandaag de dag is de omgeving van Alpha Beach een fijne mediterrane badplaats. Je vindt er gezellige dorpjes en stadjes, waaronder Cavalaire-sur-Mer en La Croix-Valmer. Verder zijn er prachtige zandstranden met vele watersportmogelijkheden. Ook kun je er heerlijk wandelen. Zo loopt er een 107 kilometer lang wandelpad langs de schitterende kustlijn met talrijke fraaie uitzichtpunten, de Corniche des Maures.
Eigenlijk zijn het alleen nog de monumenten en herdenkingsplaatsen die de herinnering aan de invasie levend houden. Zoals in La Croix-Valmer waar we bij het strand zelf op informatieborden lezen over de ervaringen van Franse getuigen. Omdat beelden vaak meer zeggen dan woorden, treffen we hier gelukkig ook grote zwartwit en nadien ingekleurde foto’s aan. Het maakt het ons makkelijker een voorstelling te maken van hoe die dag er voor de bevolking uitgezien moet hebben.
Delta Beach
We vervolgen onze historische reis richting het oosten en komen uit bij een grote baai met daaraan de beroemde badplaatsen Saint-Tropez en Sainte-Maxime. In 1944 vormden de genoemde badplaatsen aan de idyllische Franse Riviera het toneel van de invasie van Delta Beach. De Amerikanen stuitten hier op meer tegenstand van de Duitsers dan bij Alpha Beach. Toch lukte het hen om dezelfde dag nog zowel Sainte-Maxime als het dieper in het binnenland gelegen Le Muy in te nemen.
Bij de VVV van Sainte-Maxime bekijken we een tijdelijke expositie over 80 jaar na de bevrijding van de Provence. De teksten zijn in het Frans maar dankzij mondelinge toelichting van een van de medewerkers kunnen we de indrukwekkende verhalen goed volgen. Hierna koersen we naar het nabijgelegen strand van Nartelle. Op een prachtige, kleine landtong treffen we te midden van mooie en heerlijk geurende naaldbomen nog een oude Duitse batterij aan. Daarnaast vinden we ook hier interessante informatieborden en oud indrukwekkend fotomateriaal!
Camel Beach
Het laatste kustgebied van Operatie Dragoon, Camel Beach genaamd, was het noordelijkste en best verdedigde van de drie kustgebieden. Hier hadden de Duitsers meerdere batterijen rond de stad Saint-Raphaël opgesteld. Onder zwaar Duits vuur probeerden de geallieerden aan land te komen. In sector Red van Camel Beach (bij Fréjus) slaagden de geallieerden hier niet in. Zelfs niet na bombardementen van de luchtmacht en beschietingen door de marine.
De legerleiding besloot vervolgens om alleen te landen op de stranden ten oosten van Saint-Raphaël, wat wel lukte. Zoals bij Dramont, waar geen mijnen waren omdat hier esterellite werd gewonnen en verscheept. De geallieerden werden over deze locatie geïnformeerd door de directeur van de steengroeve die bij het verzet zat. Bij het strand vinden we diverse monumenten, waaronder een replica van een landingsvaartuig. Verder zijn er diverse informatieborden met foto’s. Gelukkig staan er ook QR-codes bij zodat we de informatie in andere talen dan alleen het Frans naderhand kunnen opzoeken.
Het viaduct van Anthéor
We vervolgen onze autorit via de iconische kustweg Corniche d’Or naar het viaduct van Anthéor. Dit viaduct was in 1943-1944 het doelwit van verschillende bombardementen. Het werd namelijk beschouwd als een strategisch object om de enige spoorverbinding tussen Zuid-Frankrijk en Noord-Italië af te snijden. Na maandenlange aanvallen slaagden drie golven van Amerikaanse bommenwerpers en het marineschip USS Brooklyn er uiteindelijk in om twee pilaren van het viaduct te vernietigen. Het viaduct werd daardoor onbegaanbaar.
Op 15 augustus 1944 speelde het strand van Anthéor ook een strategische rol tijdens de landingen in de Provence. Het was de landingsplek van 860 Amerikaanse manschappen. Ondanks de hevige tegenstand werd het strand uiteindelijk veroverd. Het viaduct en het strand dienen nu als herdenkingsplaats voor de gebeurtenissen tijdens de oorlog.
Na ons bezoek aan het viaduct rijden we nog een klein stukje door. We komen uit bij een rotsachtig uitkijkpunt waar in de Tweede Wereldoorlog een luchtafweerinstallatie was gebouwd. Het uitzicht dat we hier hebben op de Middellandse Zee en zelfs de Alpen is ronduit schitterend! De installatie was destijds vooral bedoeld om het viaduct van Anthéor te beschermen.
Het Saint-Raphaël herdenkingspad
De stad Saint-Raphaël heeft in samenwerking met de Liberation Route Europe een route van 23 kilometer opgesteld van het stadscentrum tot aan Le Trayas. Door middel van informatiepanelen bij tien verschillende locaties aan de route wordt aandacht geschonken aan het verzet, de landingen en de bevrijding van Saint-Raphaël. Op de panelen staan QR-codes zodat je snel naar de Nederlandse versie van de beschrijving kunt. Enkele van de locaties zijn hierboven al benoemd.
Andere herdenkingsplekken van Operatie Dragoon
De eerder genoemde herdenkingsplekken staan stil bij de moed en opoffering van hen die betrokken waren bij de landingen op 15 augustus 1944. Maar in het departement Var in het zuiden van de Provence zijn nog vele andere herdenkingsplekken. We noemen er enkele die niet aan je reis door de tijd mogen ontbreken.
Monument en museum op de Mont Faron bij Toulon
Net buiten Toulon bevindt zich hoog op een berg een monument met een museum. Het is opgericht ter nagedachtenis aan de invasie en bevrijding van de Provence. In het museum kom je veel te weten over de helden die hier vanuit veel verschillende landen zij aan zij kwamen vechten. Denk aan Britten, Amerikanen, Canadezen en Fransen van zowel het vasteland als van Afrika en het Caribisch gebied. Er werd glorieuze geschiedenis geschreven op de stranden van Var en tijdens de gevechten in Toulon en Marseille.
Het museum bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt aan de hand van onder andere foto’s en getuigenissen het verloop van de landingen beschreven (ook in het Engels!). In een audiovisuele zaal geeft een 15 meter breed diorama met animatie de kust van de Provence weer, van Anthéor tot Marseille. De grote lijnen van alle operaties worden hier tot leven gebracht, van de nacht van 14 op 15 augustus 1944 tot de bevrijding van Marseille. Het tweede deel gaat meer over herdenken van al diegenen die hebben bijgedragen aan het succes van de landingen in de Provence: regeringsleiders, geallieerde soldaten, leden van het verzet, enz. Het is typisch een museum waar wij ons prima uren kunnen vermaken.
Je bereikt het monument en museum met de (huur)auto via een lange weg die slingerend naar de top van Le Faron leidt. Wij zelf gingen echter met de kabelbaan. Je bereikt de top dan binnen enkele minuten. Eenmaal op de bergtop heb je een fantastisch uitzicht op onder meer de Middellandse Zee en Toulon. Tijdens ons bezoek zagen we in de diepte zelfs een vliegdekschip van de Franse marine liggen.
Rhône American Cemetery & Memorial
In Draguignan ligt het Rhone American Cemetery and Memorial. De begraafplaats is een indrukwekkend eerbetoon aan de Amerikaanse soldaten die hun leven hebben gegeven tijdens de bevrijding van de Provence in de Tweede Wereldoorlog. In totaal hebben 861 Amerikaanse militairen hier hun laatste rustplaats gevonden. Het terrein van het Rhone American Cemetery is prachtig aangelegd. Het monument zelf bestaat uit een grote zuilengalerij met een bronzen kaart die de militaire operaties in de regio toont.
Overige bezienswaardigheden in departement Var
Het departement Var heeft naast de herdenkingsplekken ook prachtige landschappen, schitterende stranden, pittoreske steden en dorpjes, idyllische wijngaarden en mooie wandelingen te bieden. Dit gebied, dat minder bezocht wordt dan de bekendere delen van de Côte d’Azur, kenmerkt zich door zijn groene heuvels. Zo is ruim 70 procent van Var beschermd en bebost gebied. De regio staat ook bekend als de rosé-hoofdstad van de wereld.
Spoedig publiceren we op deze site een aparte blog waarin we suggesties doen voor een fantastische rondreis door het departement Var.
Veelgestelde vragen over Operatie Dragoon in de Var
Operatie Dragoon was een belangrijke militaire, amfibische operatie aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De operatie werd in het Mediterrane departement Var uitgevoerd op 15 augustus 1944 en omvatte de volgende belangrijke elementen:
- Amfibische landingen: geallieerde troepen, bestaande uit Amerikaanse, Franse en Britse eenheden, voerden gecoördineerde amfibische aanvallen uit op verschillende kustgebieden in Zuid-Frankrijk, waaronder de stranden van Alpha, Camel en Delta. Deze landingen waren bedoeld om een stevige basis te vestigen voor verdere geallieerde operaties in Zuid-Frankrijk.
- Luchtlandingen: parachutisten en zweefvliegtuigen werden ingezet om strategische doelen te veroveren en te beveiligen, waaronder bruggen, wegen en verdedigingswerken achter de vijandelijke linies.
- Bevrijding van Zuid-Frankrijk: de operatie had als hoofddoel het bevrijden van Zuid-Frankrijk van Duitse bezetting. Na de amfibische landingen begonnen de geallieerde troepen snel terrein te winnen en rukten ze op naar het noorden, waarbij ze zware verliezen toebrachten aan de Duitse troepen.
- Herstel van havens en infrastructuur: na de bevrijding van Zuid-Frankrijk herstelden de geallieerden snel de havens en spoorweginfrastructuur in de regio. Dit was van cruciaal belang voor de bevoorrading van geallieerde troepen in Europa.
- Politieke implicaties: de operatie leidde tot de ineenstorting van het Vichy-regime en de herstelling van de Franse staat, waardoor troepen van de Voorlopige Regering van de Franse Republiek de controle over het Franse verzet konden herstellen.
De landingen in de Provence vonden plaats in het departement Var aan de Middellandse Zeekust. Dit gebeurde tussen de kustplaatsen Cap Nègre in het westen en Saint-Raphaël in het oosten.
De landingen vonden plaats in de nacht van 14 op 15 augustus 1944. Dit was 70 dagen na D-Day, de dag van de landingen in Normandië. De landingsvaartuigen die tijdens D-Day werden gebruikt, werden opnieuw in de Provence ingezet.
Operatie Dragoon werd beschouwd als een succes voor de geallieerde strijdkrachten. Het stelde hen namelijk in staat om veel eerder dan gepland het grootste deel van Zuid-Frankrijk te bevrijden, terwijl ze zware verliezen toebrachten aan de Duitse troepen. En omdat ze de Franse havens van Marseille en Toulon weer snel operationeel wisten te maken. Dit was van cruciaal belang om de geallieerde troepen in Frankrijk te kunnen bevoorraden.
Operation Dragoon was zo belangrijk omdat het de geallieerde bevrijding van Zuid-Frankrijk mogelijk maakte en daarmee een tweede front opende in West-Europa. Dit gaf de geallieerden de mogelijkheid om de Duitse strijdkrachten verder te verdelen en zo de druk op de Duitse verdediging in Noordwest-Europa te verlichten. Door het openen van dit tweede front werd de Duitse tegenstand op meerdere fronten verzwakt. Dit droeg uiteindelijk in belangrijke mate bij aan de uiteindelijke overwinning van de geallieerden in Europa.
Operatie Dragoon is aanzienlijk minder bekend dan Operatie Overlord, voornamelijk vanwege verschillende factoren:
- Omvang en impact: Operatie Overlord (de landing in Normandië) was de grootste amfibische invasie in de geschiedenis en leidde tot de bevrijding van West-Europa. De omvang en impact van Operatie Overlord waren aanzienlijk groter dan die van Operatie Dragoon.
- Media-aandacht: Operatie Overlord kreeg aanzienlijk meer media-aandacht en publiciteit, zowel tijdens als na de invasie. De geallieerde landingen in Normandië werden breed uitgemeten in de media en droegen bij aan het bewustzijn van het grote publiek over de geallieerde inspanningen in Europa.
- Erfgoed en herdenking: de invloed van Operatie Overlord is duidelijk voelbaar bij de vele herdenkingsplaatsen, musea en evenementen die eraan zijn gewijd. Dit heeft de bekendheid en herinnering aan Operatie Overlord versterkt. Operatie Dragoon kreeg in dat opzicht minder aandacht.
Operation Dragoon omvatte drie sectoren bestaande uit veelal kleine stranden: Alpha Beach (bij Cavalaire-sur-Mer), Delta Beach (bij Le Muy, Saint-Tropez) en Camel Beach (bij Saint-Raphaël). Daarnaast vonden er landingen plaats bij de stranden rond Cap Nègre maar die vielen onder Operatie Romeo. Doel van deze operatie was om voorafgaand aan Operatie Dragoon de Duitse artillerieposities vlakbij Alpha Beach te vernietigen.
Misschien wel de belangrijkste herdenkingsplek van de landingen in Zuid-Frankrijk is het monument op Mont Faron in Toulon. Hier heb je namelijk ook een museum waarin je veel kennis opdoet van wat er zich tijdens Operatie Dragoon heeft afgespeeld en waarom. Onze tip is dan ook om hier je herdenkingstocht te starten. Verder heb je bij de stranden van Alpha Beach, Delta Beach, Camel Beach en Cap Nègre monumenten en informatiepanelen. Tot slot zijn er enkele kleine en grote begraafplaatsen waar je eerbetoon kunt brengen aan hen die streden voor onze vrijheid.
Wij maakten deze unieke, historische rondreis langs vele herdenkingsplekken van Operatie Dragoon op uitnodiging van Atout France en de toerismebureaus van Provence Méditerranée, departement Var, Golfe de Saint-Tropez, Sainte-Maxime, Saint-Raphaël, Estérel Côte d’Azur en Dracénie Provence Verdon. De inhoud van de blog hebben wij onafhankelijk en objectief samengesteld op basis van eigen indrukken.
