IJsland is een fantastische bestemming voor de natuurliefhebber. Maar onlosmakelijk verbonden met de cultuur van IJsland is de bijzondere folklore. Tal van saga’s en legenden vertellen de meest opmerkelijke gebeurtenissen uit de geschiedenis van IJsland. In deze blog nemen we je mee naar de mystieke wereld van de saga’s, trollen, elfen en geesten. Want met die verhalen in het achterhoofd geniet je nog meer van de befaamde landschappen verspreid over het land.
Vikingen brachten de saga’s, trollen en elfen naar IJsland
De Vikingen waren lange tijd de overheersers van IJsland. Ze verdreven de Ierse monniken die sinds de 8e eeuw op het eiland woonden. In Scandinavië waren de Vikingen al bekend met saga’s, trollen en elfen. Zij introduceerden met hun verhalen deze wezens ook op IJsland. Vanaf toen konden veel mysterieuze gebeurtenissen worden verklaard en afgedaan als “het werk van trollen of elfen”.
Van generatie op generatie vertelden de Vikingen verhalen over vreemde voorvallen uit het verleden aan elkaar door. Omdat men niet kon schrijven of lezen was dit de enige manier van overlevering. Natuurlijk werd het verhaal iedere keer wat aangedikt. Met de fantasie en interpretatie van iedere doorverteller kon de gebeurtenis nog mystieker worden.
De IJslandse saga
Saga betekent zoiets als “geschiedenis” of “verhaal”. De IJslandse saga houdt het midden tussen verslagen van ware gebeurtenissen en opmerkelijke zaken enerzijds en een ruime fantasie anderzijds.
Een van de bekendste schrijvers is Snorri Sturluson. Hij schreef een soort handboek over hoe je saga’s moet schrijven (yngre Edda). Snorri’s Egils saga geeft een goed beeld van het leven van de Vikingen in zijn tijd (10e eeuw).
De Groenland saga verhaalt over de ontdekking van Groenland en Canada en berust op feiten. Newfoundland is gewoon Engelstalig voor het oorspronkelijke Vinland. De IJslandse saga’s bewijzen dat Noord-Amerika minimaal 500 jaar vóór Columbus al werd gevonden. Door de Vikingen uit IJsland.
Met het vertellen van de saga’s bereidden ouders hun kinderen ook voor op het volwassen leven. IJsland was een bar land zonder elektriciteit en asfaltwegen. Gebruik van land, omgaan met vee en bouwen van een onderkomen waren van levensbelang. De saga’s waren daarom een belangrijk deel van de opvoeding.
Trollen
Trollen zijn vooral lelijk, lomp en langzaam. Maar ook groot (tot 3,5 meter!) en onmenselijk sterk. Ze wonen ver van de beschaving. Een van de redenen daarvoor heeft een christelijk tintje: trollen kunnen niet tegen het luiden van kerkklokken. Trollen en elfen zijn in de regel alleen ’s nachts actief en daardoor zelden zichtbaar.
Van trollen wordt beweerd dat zij door het daglicht in steen zouden veranderen en in stukken kunnen breken. Wij kwamen desondanks op klaarlichte dag een trollen-echtpaar tegen in Akureyri. Al wandelend door de hoofdstraat liepen we het stevige stel tegen het lijf.
Trollen houden blijkbaar wel van mooie natuur. De waterval Fardagafoss in Oost-IJsland werd bewaakt door een trol die de waterval voor zichzelf wilde houden. Helaas stortte zijn woning, een grot achter de waterval, op een dag helemaal in. Weg trol, maar iedereen kon daarna veilig genieten van de waterval. De grot is nog deels zichtbaar.
Een trol die niet tijdig voor zonsopkomst thuis kon komen zagen we bij de noordpunt van het Vatnsnes-schiereiland (noordwest-IJsland). Zijn naam is Hvitserkur. Voor eeuwig staat hij daar in de zee. Hij heeft wél een eigen parkeerplaats gekregen met panoramisch uitzicht.
Huldufólk
Naast trollen en elfen bestaat er een verscholen volk op IJsland: de Huldufólk. Ze lijken redelijk op mensen en hebben zelfs charme, wijsheid en talenten. Dat is bekend omdat ze zich soms aan mensen laten zien.
Een IJslandse in de buurt van Akranes vertelde ons dat de Huldufólk vredelievend is zolang je niet aan hun woning of eigendommen komt. Voorzichtig vroegen we hoe zij dat wist. Ze vertelde ons over de aanleg van een nieuwe weg in de omgeving. Die zou door het gebied van een groep Huldufólk lopen. Echter, het gereedschap ging telkens kapot en machines raakten beschadigd. Er was voortdurend tegenslag. Er overleed zelfs een bouwvakker. Bemiddeling door een oude inwoonster van het plaatsje zorgde voor een oplossing. Het Huldufólk verhuisde en later kon de weg alsnog worden aangelegd.
Knoeien met de omgeving van de Huldufólk kan serieuze gevolgen hebben. Zoals in Bolungarvík (Westfjorden) in 2011. Een regen van rotsen daalde neer in de straten van het dorp. Het leek op een reactie op een anti-lawinebarrière en een tunnel die net was gebouwd. Maar men had het Huldufólk niet om toestemming voor de bouw gevraagd. Nadat een plaatselijke muzikant een verzoeningslied had geschreven en er een verontschuldigingsceremonie was gehouden, werd alles weer normaal.
Elfen
Op diverse plaatsen op IJsland horen we bewoners vertellen over het elfenvolk. Ze zijn vredelievend totdat je ze lastig valt. Wanneer je een nieuw huis wil bouwen laat je het best een elfenzoeker even checken of je niet bovenop een feeënvolk gaat wonen. Want anders zijn de gevolgen niet te overzien.
In Kopavogur wilde men een weg aanleggen waarvoor een heuvel deels zou worden afgegraven. Tijdens de bouw vielen machines om onverklaarbare redenen stil. Telkens bij die heuvel. Arbeiders wilden niet meer in de buurt komen met wat voor machinerie dan ook. Uiteindelijk werd de heuvel met rust gelaten omdat er drie elfen zouden wonen. Men durfde het niet aan om deze te verjagen. Dit gebeurde in 1930. Maar de drie elfen zijn nu nog steeds de enige bewoners van Elfenheuvel 102. Op andere plaatsen zien we dat boeren stukjes land onbewerkt laten uit respect voor elfen die daar huizen.
Kennismaken met saga’s, trollen en elfen in IJsland
We noemden al enkele plaatsen waar opmerkelijke gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Allemaal het werk van trollen en elfen. Wil je tijdens je reis door IJsland kennismaken met de mysterieuze wereld van de saga’s, trollen en elfen, dan mogen deze plaatsen niet ontbreken in je reisschema:
Saga Museum Reykjavik
Saga’s zijn halve geschiedenisboeken. Wanneer je dus het Saga Museum in Reykjavik bezoekt doorloop je de IJslandse geschiedenis in 3D. Je reist door het verleden met levensechte maquettes van sleutelmomenten die het lot van het volk bepaalden. Het is een ideale plek om het hedendaagse IJsland beter te begrijpen. Comfortabel dichtbij het stadscentrum.
Reykholt en Snorri Sturluson
Snorri Sturluson wordt beschouwd als invloedrijkste schrijver van saga’s. Zijn geboorteplaats Reykholt (West-IJsland) is een van de meest historische plaatsen van het land. Snorrastofa is het culturele centrum waar Snorri Sturluson wordt herdacht. Je kunt er zijn vervallen boerderij bezoeken en de unieke warmwaterbron. Hierin werd hij vermoord in 1241. Niet door elfen of trollen overigens.
Zeemonsters Museum in Bildudalur
In Bildudalur (Westfjorden) vind je het Zeemonsters Museum. Je ziet opmerkelijke wezens tot leven worden gebracht met afbeeldingen, video’s en een interactief multimedia display. Ooggetuigenverslagen en een verscheidenheid aan relikwieën verschijnen als tastbaar bewijs voor hun bestaan. Zelfs nu worden nog meldingen gedaan van onverklaarbare verschijningen in het water van de Westfjorden.
Versteende trol Hvitserkur
Het bewijs dat trollen in steen veranderen wanneer ze het daglicht zien. Deze trol gooide stenen naar een nabijgelegen klooster. IJslandse trollen zijn niet christelijk en haten klokgelui. Hij wilde de klokken vernielen maar merkte niet dat de zon opkwam. Ter plaatse versteende Hvitserkur. Je kunt hem vinden bij het Vatnsnes schiereiland in Noord-west IJsland.
Dimmuborgir, de donkere kastelen van Gryla
Gryla is half monster, half trol. Ze heeft 13 kinderen, de Joel Jongens genaamd. Ook heeft ze een zwarte kat die kinderen eet. Trollen wonen in de bergen en Grýla heeft haar “Dimmuborgir” (Donkere kastelen) als onderkomen. Deze grillige rotsformaties bevinden zich in Noord-IJsland, vlakbij het meer Myvatn.
Watermonster van Lagarfljót
Oost-IJsland heeft zijn eigen watermonster: de Lagarfljót Wyrm werd al in 1345 besproken. Tegenwoordig zijn zelfs video’s van dit slangachtige monster opgedoken. Over eventuele slachtoffers is niets bekend, het schijnt geen kwaadaardig wezen te zijn. Wel mysterieus want in al die eeuwen heeft niemand meer dan een glimp opgevangen. Het Lagarfljót is een langwerpig meer bij de plaats Egilsstaðir.
Versteende trollen van Reynisfjara
Even buiten Vik ligt het beroemde zwarte grindstrand Reynisfjara. Uit het water rijzen basaltzuilen op. Sommige zelfs 65 meter hoog. Ooit sleepten hier trollen hun boot naar de kust. Bij het ochtendgloren veranderden ze in stenen pilaren. Men zegt zelfs dat als je dicht genoeg langs de kust rijdt, je de trollen nog kunt horen steunen en kreunen.
Dit zijn slechts enkele plaatsen waar je de mysterieuze wereld van saga’s, trollen en elfen met eigen ogen kunt aanschouwen. Wil je een reis door IJsland maken langs alle culturele hoogtepunten? BHarte-Reizen is een erkend IJsland-specialist. De reisorganisatie is gespecialiseerd in kleinschalige en authentieke reizen naar IJsland.
