In het noordoosten van de Alentejo ligt een bijzonder interessant, beschermd gebied: het Parque Natural da Serra de São Mamede. Het is een ruig, bergachtig gebied met glooiende heidevelden, rotsachtige bergkammen en bossen. Maar ook met woeste rivieren, kabbelende beekjes en vogelrijke meren. Je vindt er geen snelwegen, noch grote steden. Wel smalle, slingerende land- en bergweggetjes, waarvan sommige naar hooggelegen vestingstadjes leiden.
Aan de Spaanse zijde van de grens ligt het natuurpark Sierra de San Pedro. De twee natuurparken vormen samen een van de grootste beschermde gebieden in zuidelijk Iberia. De regio is een belangrijk toevluchtsoord voor onder meer otters en de Iberische lynx. Maar het zijn met name de (roof)vogelsoorten die de natuurliefhebber zullen aanspreken. Zo komen er diverse soorten arenden voor. En zowel de zwarte als de vale gier.
In het park zijn naast vele mountainbiketracks, talloze fantastische mogelijkheden voor korte en meerdaagse wandeltochten. Maar ook de gastronomie- en cultuurliefhebber komt hier ruim aan zijn trekken. Zo heb je er enkele, pittoreske vestingstadjes als Marvão, Alegrete en Castelo de Vide. Door hun ligging op de helling of bergtop heb je er ongekend mooie, wijdse uitzichten. En wil je aan het einde van een actieve dag in de buitenlucht weer op krachten komen? Zowel in de stadjes als de boerendorpjes kun je genieten van de heerlijkste, regionale specialiteiten.
Galegos: onze uitvalsbasis in het natuurpark
Om het natuurpark goed te verkennen, strijken we neer in uitvalsbasis Galegos. Het piepkleine gehucht bevindt zich vlakbij de Spaanse grens, en redelijk dichtbij vestingstadje Marvão. Op de oogstperiode van olijven na, wonen er maar enkele tientallen mensen. Dat was vóór de toetreding van Portugal tot de EU wel anders: Vanwege de ligging aan de Spaanse grens was Galegos toen een druk smokkelaarsgat. Vooral koffie vond er zijn weg naar Spanje. Maar ook tabak vond gretig aftrek bij de oosterburen.
Het olijfoliemuseum van António Picado Nunes
Tegenwoordig valt er in het dorpje zelf weinig te beleven. Wel is er een olijfoliemuseum dat je beslist niet mag missen! Het museum bevindt zich aan de voorzijde van de olijfoliefabriek. António, de eigenaar van het familiebedrijf, keek als kind het vak af van zijn grootvader. Na een succesvolle carrière in Lissabon, verhuisde hij terug naar zijn geboortestreek. Hij moderniseerde de fabriek en maakte van de oude fabriek een interessant museum.
De rondleiding geeft een beeld van hoe vroeger en tegenwoordig olijfolie wordt gemaakt. Maar ook wat de verschillende categorieën zijn en wat het beste moment van persen is. In krap een half uur hebben we de basiskennis opgedaan nodig voor de praktijk: de olijfolieproeverij. Deze vindt plaats in de knusse eetkeuken van de fabriek. Na afloop mogen we ons ware connaisseurs noemen van de inmiddels 6000 jaar oude voedingsstof.
Inmiddels is het avond en buiten is het koud. De haard gaat aan en er wordt voor ons een heerlijke maaltijd bereid. Onder het genot van de prachtigste lokale wijnen, kletsen we nog lang door. Niet alleen over olijfolie maar vooral ook over het leven in dit prachtige deel van de Alentejo. En naarmate de avond vordert stappen steeds meer mensen de eetkeuken binnen. Het zijn zowel medewerkers van de fabriek als eigenaren van olijfboomgaarden die hier hun olijven laten persen. Wat fantastisch om op deze manier kennis te maken met de Alentejaanse cultuur!
Wandelen in de Serra de São Mamede
Het grote natuurpark Serra de São Mamede leent zich uitstekend voor de mooiste wandeltochten. Een van die tochten is de (internationaal) bekende ‘smokkelaarsroute’. Maar er zijn ook prachtige, meerdaagse tochten door het ruige landschap te maken.
De smokkelaarsroute
Vanuit onze uitvalsbasis Galegos start de zogenaamde smokkelaarsroute. Via deze route slopen veel Spaanse smokkelaars destijds in het holst van de nacht naar Spanje. Wij geven deze tweede dag in het natuurpark de voorkeur aan de vroege ochtend. Al is het nu in de bergen behoorlijk fris! Met onze mobiel met de gps-route in de hand lopen we naar het kerkje van São Sebastião dos Galegos. Hier is het startpunt van onze zes kilometer lange wandeling.
Het eerste deel voert via een breed, slingerend en heuvelachtig pad naar Monte de Baixo. Aan weerskanten van het pad zien we niets dan kurkeikboomgaarden, afgewisseld door kleine akkers. Zelfs in het grensplaatsje Monte de Baixo komen we niemand op straat tegen. Het enige geluid wat we overal horen is het geklingel van geitenbellen. Net buiten de bebouwde kom leidt een smal, kronkelig pad naar links en omhoog. De klim is een flinke kuitenbijter maar eenmaal boven vinden we een perfecte plek om uit te rusten. We zijn uitgekomen bij een oud, stenen hutje. Dit was vroeger de wachtplaats voor de smokkelaars pal voordat ze de grens overstaken.
Een fraaie wandeling parallel aan de grens brengt ons via een middeleeuws, stenen pad naar Pitaranha. Ook hier moeten we wat klimmen en klauteren maar het prachtige landschap maakt veel goed. De zon schijnt over een steeds groter deel van de landelijke omgeving. En in de verte zien we het indrukwekkende fort van Marvão op de heuveltop liggen. Ook hebben we uitzicht op de heuvelrug van Porto de Roque: een smalle maar lange rotsrichel waar vale gieren voorkomen. Op dit vroege uur zien we ze niet zweven. Wel komen we regelmatig langs een geitenwei. Het geblaat en het geluid van de geitenbellen maakt deze wandeling door de landelijke omgeving helemaal af. Via de middeleeuwse brug van Pomar Velho komen we weer aan in Galegos. We hadden ons geen betere, vroege start van de dag kunnen wensen!
Andere wandelingen en meerdaagse wandeltochten
In de wijde omgeving zijn veel wandelingen te maken. Bij je accommodatie kunnen ze je helpen aan routes en tips voor dagtochten en meerdaagse wandeltochten. Een aantal accommodaties biedt georganiseerde wandelingen met gids. Zoals Afonso, de jongere broer van de eigenaar van de olijfoliefabriek. Via de website van Marvão Adventure biedt hij prachtige dagwandelingen aan.
Vanuit Galegos kun je ook wandelingen van meer dan tien kilometer zelfstandig maken. Een daarvan is de bijna 13 kilometer lange Galegos Marvão. De route is tot de Spaanse grens gelijk aan de smokkelaarsroute. Daarna loopt deze door naar het noorden waar je nog beter zicht hebt op het fort van Marvão. Ditzelfde geldt voor de PR Marvão (ruim 13 km) en de Galegos PR 2 (12 km). Verder heb je er nog de interessante, tien kilometer lange, internationale smokkelaarsroute. Bijna de helft van de wandeling gaat door Spanje.
Een andere, fantastische dagwandeling die je in de omgeving kunt maken is bij het stuwmeer van Apartadura. Het grote meer wordt omringd door groene en rotsachtige hooglanden. In de omgeving vind je vele kleine dorpjes langs beekjes, vruchtbare valleien en kastanjebossen. Ook hier is het fort van Marvão in de verte op de bergtop zichtbaar. De relatief eenvoudige wandeling is 8,5 kilometer lang. Startpunt is aan de rechteroever van het meer, ongeveer negen kilometer ten westen van Galegos.
Ultieme uitzichten in vestingstadje Marvão
Bovenop een bijna 1000 meter hoge bergtop ligt het pittoreske, witgepleisterde stadje Marvão. De grote blikvanger van Marvão is het 13e eeuwse kasteel. Dit kasteel bevindt zich op de plek waar in de 8e eeuw al een kasteel was. De eigenaar van dat kasteel was de Moorse Marwan, waar de naam Marvão vandaan komt. Hij had geen betere locatie kunnen kiezen voor zijn kasteel: vanaf de heuveltop heb je een ultiem, weids uitzicht over de bergachtige omgeving. Zelfs tot voorbij de Spaanse grens.
De Moorse overheersing duurde bijna vijf eeuwen totdat Marvão midden 12e eeuw werd heroverd door koning Afonso I. Iets meer dan honderd jaar later werd het huidige Castelo de Marvão gebouwd. Dit was in een tijd waarin de Moren werden teruggedrongen en de grens met Spanje moest worden beveiligd. Het kasteel van Marvão zelf is een mooi voorbeeld van een middeleeuws kasteel uit de tijd van de kruisvaarders. De sobere dikke granieten muren omsluiten een deel van het stadje en de hoge centrale donjon.
Acht eeuwen later lopen wij er rond. Het is net als de vorige dagen strak blauw en zonnig. Vanwege het jaargetijde en de hoge ligging is het echter behoorlijk fris. Maar zodra we via de middeleeuwse toegangspoort het dorp binnenwandelen zijn we de temperatuur alweer vergeten. Wat een idyllisch stadje is Marvão! Natuurlijk, het kasteel mag niet aan je bezoek ontbreken. Toch vinden we het plaatsje zelf al meer dan de moeite van een bezoek waard. En waar je ook bent, overal word je getrakteerd op de meest spectaculaire uitzichten. Je kunt zelfs in de diepte arenden zien vliegen!
De nabijgelegen vestingstadjes Alegrete en Castelo de Vide
In de omgeving kun je nog meer prachtige vestingstadjes bewonderen. Marvão heeft weliswaar de mooiste uitzichten, de stadjes Alegrete en Castelo de Vide mogen er ook zijn.
Het stadje Castelo de Vide is een absolute parel in dit deel van de Alentejo. Het oude centrum is een van de best bewaarde middeleeuwse steden in Portugal. Wat het stadje misschien mist aan vermeldenswaardige hoogtepunten, maakt zij meer dan goed in sfeer en charme. In Castelo de Vide kun je prima een dag doorbrengen zonder te jagen op de bezienswaardigheden. Geniet van de met bloemen omzoomde kasseistraten en de super relaxte pleintjes. Vergeet niet om ook het kasteel en vooral de directe omgeving vol menhirs te bezoeken.
Wat meer naar het zuiden ligt het vredige stadje Alegrete. Dit is een plaats die al sinds de oudheid door de mensheid wordt bewoond. Alegrete ligt vlakbij de grens met Spanje. Neem hier de tijd om door de rustige straatjes te struinen. Hier vind je de typische witte huisjes van de Alentejo waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Het kasteel van Alegrete is overigens meer een ruïne. Toch moet je hier geweest zijn, al is het alleen al vanwege de prachtige uitzichten.
Portagem
Voor onze lunch na ons bezoek aan Marvão kwamen we uit in Portagem. Van het stadje zelf hebben we niet veel gezien. Wel hebben we een korte wandeling gemaakt langs de rivier. Dit is dé plek in de Alentejo waar je heen moet in de zomermaanden. Als de temperatuur richting de 40 graden gaat, kun je hier heerlijk afkoelen. Aan de rivier liggen namelijk vele rivierstrandjes. Het water is wellicht wat fris, maar nog steeds warmer dan de Atlantische Oceaan. Tijdens ons bezoek hebben we er niet gezwommen. Wel hebben we er bijzonder lekker geluncht bij Mil Homens!
Praktische zaken voor je bezoek aan natuurpark Serra de São Mamede
In dit hogere deel van de Alentejo is het doorgaans wat koeler. Toch kan het er in de zomer erg warm worden. Wil je er wandelen, dan kun je de zomermaanden beter vermijden. In de winter kan het er daarentegen koud zijn. Dit geldt met name in de ochtenden en avonden. De beste reistijd voor een actief verblijf in de Serra de São Mamede is van eind maart tot en met begin juni. En van half september tot en met begin november.
- Casas do Contrabando in het piepkleine dorpje Galegos. Dit kleinschalige, charmante hotel is bijzonder smaakvol ingericht. Er is zelfs een zwembad bij maar gezien de lage temperaturen eind november hebben we hier geen gebruik van gemaakt. De eigenaar is bijzonder hulpvaardig en gaf ons tips voor vele wandelingen. Je kunt er overigens ook paardrijden en fietsen. Enige minpunt vonden we het gebrek aan een betrouwbare internetverbinding.
- Azeite de Marvão in Galegos. Deze eenvoudige maar prima accommodatie is eveneens eigendom van António, de eigenaar van de olijfoliefabriek. Het is wat goedkoper én er is een goede wifi-verbinding.
- In Marvão heb je vele accommodaties waarvan de meeste een fenomenaal uitzicht hebben. Een voorbeeld is Pousada de Marvao. Bedenk wel dat verblijf in dit vestingstadje wat minder geschikt is als je in de omgeving wandelingen wilt maken. Je moet dan namelijk eerst de berg af, en vervolgens weer op.
- Voor de ultieme Alentejo-ervaring dineer je in de knusse eetkeuken van de olijfoliefabriek in Galegos. Geef dit vroegtijdig bij hen aan als je dit wil.
- Mil Homens in Portagem. Hier vind je heerlijke regionale gerechten en wijnen. Tip: ga voor de stoofpot van lamsvlees!
