Het zuiden van Ethiopië staat bekend om zijn rijke stammen-cultuur. Er leven ongeveer 20 verschillende stammen in de Omo-vallei, rond de rivier met dezelfde naam. Zij leven nog op eeuwenoude, traditionele wijze en trekken rond met hun vee. Het is echt een uniek deel van de wereld. Zij hebben allemaal hun eigen klederdracht, kapsels, versieringen en huttenbouw.
De weekmarkt
Het is bijzonder om de stammen op de kleurrijke weekmarkten te ontmoeten. De markt is voor de stammen de plaats om hun familie en stamgenoten van een paar dorpen verder te zien. Daarnaast is het dé locatie voor jonge mensen om een geschikte huwelijkskandidaat te vinden.
Wanneer de dag vordert, zie je dat het bij de stalletjes met eigen gebrouwen drankjes (de tej, gemaakt van honing met water en kruiden) steeds drukker wordt. Het alcoholpercentage kan hoog zijn en hoe later op de dag, hoe meer mannen en vrouwen diep in het glaasje hebben gekeken.
Bij een bezoek aan een markt is een lokale gids verplicht. Iemand die uit de regio komt en de taal van de stam spreekt. De gids kan je alles vertellen over de gebruiken en leefwijze van de stam.
Enkele stammen in Zuid-Ethiopië
We vermelden enkele stammen die zeer de moeite waard zijn om te bezoeken. Om gemakkelijk bij de dorpjes te komen is een 4WD noodzakelijk. Niet ieder dorp ligt namelijk langs de grote weg.
De Hamar-stam
De Hamar-stam is de grootste stam die in de Omo-vallei leeft. De Hamar staat bekend om zijn kapsels waar veel aandacht aan wordt besteed. Met klei en boter worden de kapsels in model gebracht. De vrouwen hebben dreadlocks die steeds opnieuw worden behandeld met boter. De mannen hebben een zeer kunstig kapsel dat laagje voor laagje wordt bestreken met klei, boter en water. Slapen doen ze met een klein krukje onder hun hoofd zodat het kapsel mooi blijft. Het krukje is tevens een handig stoeltje dat overal mee naartoe genomen wordt.
De bedekking van het lichaam is bij de vrouwen een stuk vel van koeien of geit dat afgezet is met kalikralen. Hun armen zijn versierd met armbanden van metaal en kralen. Om hun hals hebben ze metalen ringen waaraan je kan zien of ze de eerste of een van de volgende vrouwen in het huwelijk zijn. Ook de rijkdom van de man wordt via de kettingen van de vrouw duidelijk. De jonge meisjes hebben alleen gekleurde kralenkettingen om.
Een bijzonder ritueel van de Hamar is de initiatie van een jongen tot man, de “bull jumping”. Op een vastgestelde dag moet de jongen zijn moed tonen door naakt over de rug van zeven koeien of ossen te lopen. Het ritueel kan dagen duren en wordt voorbereid door familie en vrienden. Het sorghumbier vloeit rijkelijk en het lijkt wel of de vrouwen daarvan in trance raken. Dansend en zingend, met aan hun enkels rinkelende bellen, tonen ze hun loyaliteit aan hun familielid.
De Mursi- of Suri-stam
De meest bekende stam is de Mursi-stam en de aanverwante Suri-stam. De vrouwen versieren zich door in de onderlip een van klei gemaakt schoteltje te plaatsen. Ook hun oorlellen worden uitgerekt. Hierin komen ronde houten schoteltjes. De hoofdtooi is vaak met ijzeren ringen en gekleurde kralen versierd. Daarbij wordt het gezicht wit geschilderd. De mannen beschilderen hun hele lichaam en maken er vaak mooie lijnen in.
Als een meisje 15/16 jaar is dan wordt de lip uitgerekt. Hoe groter de lipplaat is, hoe meer zij waard is bij een huwelijk. De lipschotel wordt voornamelijk gedragen bij feesten en belangrijke gebeurtenissen. Nu worden ze snel in gedaan als er een auto met toeristen stopt. De oudere vrouwen dragen de schotels steeds minder. Wanneer haar man overlijdt, gooit de vrouw haar schotel weg.
Net als bij andere stammen moeten de mannen een test doen voordat ze kunnen trouwen. Bij de Mursi betekent dat een fel stokkengevecht met een andere man, waarbij de vrouwen toekijken. Wanneer één van beiden de strijd opgeeft, mag de ander een vrouw uitkiezen. Als huwelijkscadeau krijgt de man vaak een Kalashnikov.
Het is goed om vroeg in de ochtend de Mursi te bezoeken. De stamleden drinken graag een glaasje “areke”. Ze kopen deze zelfgemaakte drank met het geld dat ze verdienen met het poseren voor foto’s. Later op de dag worden sommigen dronken en dan is het beter om niet in hun dorp te zijn.
Andere stammen in Zuid-Ethiopië
Naast de Hamar- en de Mursi-stam komen er nog veel meer stammen voor. We lichten er enkele uit:
De Dassenech
De Dassenech-stam woont in een droge rivierbedding. Ook de Dassenech besteedt veel aandacht aan het uiterlijk. Zo wordt het voorhoofd opgeschoren. Daarnaast vlechten ze hun haren strak over het hoofd.
De Dorze-stam
De Dorze-stam is van oorsprong landbouwer, maar is zich steeds meer gaan toeleggen op weven. Overal in Ethiopië kom je de stoffen en doeken tegen die in deze streek zijn gemaakt, zoals de witte omslagdoek, de shamma.
De Karo-stam
De Karo stam is zeer creatief met het beschilderen van lichaam en gezicht. Vaak hebben ze een grote lange spijker door hun lip gestoken als teken van schoonheid.
De Konso-stam
Deze stam heeft een andere levensstijl dan de meeste andere stammen in Zuid-Ethiopië. De Konso irrigeren terrassen voor hun landbouw. De Konso-stam vereert de voorouders door er grote houten beelden (Waga’s) van te plaatsen.
De stammen in Zuid-Ethiopië: praktische informatie
- Lokale gidsen zijn verplicht. Ook om de communicatie met de stammen mogelijk te maken.
- Foto’s nemen mag tegen betaling van een klein bedrag aan degene die poseert. Probeer niet ongemerkt foto’s te maken, hier is men vaak niet van gediend.
- Zorg voor voldoende kleingeld, liefst in schone en ongevouwen briefjes, voor het nemen van de foto’s.
- Een bezoek is mogelijk vanuit Turmi, Jinka en Aba Minch. Hier zijn ook verschillende goede lodges. Houd er wel rekening mee dat de prijs een stuk hoger is dan in het noorden. In Turmi zijn de Buska lodge of de Turmi lodge goede keuzes met een goed restaurant.
- In Jinka is het moeilijker om een goed onderkomen te vinden, maar toch is dat ook mogelijk. De Eco Omo lodge is goed en als je een avonturier bent is het ook mogelijk om er te kamperen.
- Arba Minch heeft genoeg keuze om te overnachten. Hier in de buurt vind je de Dorze lodge. Hij is eigendom van de Dorze-bevolking. De co-eigenaar is Nederlands. Vanuit de Dorze lodge kun je mooie trekkings maken. De Nederlandse eigenaar kan je hierbij adviseren.
- Er zijn op verschillende plaatsen in de regio resorts van de Ethiopische hardloper Haile Gebreselassie. Dit zijn goede keuzes; vaak hebben deze een zwembad.
Wil je liever een georganiseerde groepsreis naar de stammen in Zuid-Ethiopië maken, dan kan dat via Mayke Tours. Deze touroperator is gespecialiseerd in bijzondere reizen naar Ethiopië. Individuele maatwerkreizen zijn ook mogelijk.
