Vrijstad Culemborg is absoluut de moeite van het bezoeken waard
Vrijstad Culemborg is absoluut de moeite van het bezoeken waard
Tijdens ons bezoek aan Vianen leerden we dat dit een Vrijstad is. Mensen die wat op hun kerfstok hadden of failliet waren gegaan, waren van harte welkom in de Vrijstad. Maar ook Culemborg had vroeger dezelfde positie. Daarom wilden we graag ook een bezoek brengen aan deze stad. En wat werden we verrast! Vrijstad Culemborg is een stad met een prachtig historisch centrum, vol hoogtepunten. En we genoten van de gezellige sfeer in het centrum van vrijstad Culemborg
Geschiedenis van vrijstad Culemborg
Culemborg heeft een lange geschiedenis. Oorspronkelijk was Culemborg een handelsdorp. Het lag gunstig bij het riviertje de Meer en de Lek. In de 13e eeuw ontstond het Kasteel Culemborg aan de noordzijde van het stadje. Even ten zuiden van het stadje lag het kasteel Caetshage. De stad kreeg in 1318 stadsrechten. In het rampjaar 1672 zijn de kastelen verwoest door de Fransen.
Het geslacht Culemborg is eeuwenlang bepalend geweest in de stad. Vooral Gravin Elisabeth heeft veel voor de stad gedaan. Ze stichtte bijvoorbeeld het hofje voor oude mannen en vrouwen. Ze gaf ook het geld voor de bouw van het stadhuis en de toren van de Sint-Janskerk. Na haar dood in 1555 liet ze een groot deel van het vermogen na aan de stad.
Hoogtepunten van vrijstad Culemborg
Omdat we de stad niet kennen, stappen we binnen bij het Toeristisch Informatie Punt met het verzoek om wat informatie. De vriendelijke dames hebben tal van suggesties. Ons spreekt vooral de stadswandeling aan. Aan de hand van de routebeschrijving zien we de mooiste plekjes van Culemborg. Met nog een heleboel tips gaan we op pad. De stadswandeling is een interessante route langs alle bezienswaardigheden. Dit vinden wij de hoogtepunten:
Stadhuis
Onze wandeling begint bij de grootste blikvanger op de Oude Vismarkt. Het prachtige stadhuis schittert in de zon. Het is gebouwd in de 16e eeuw. De bordestrap is prachtig, met beelden van leeuwen die het schild van Culemborg vasthouden. Het stadhuis diende niet alleen als domicilie van het stadsbestuur. Het heeft ook dienst gedaan als gerechtshof, wijnkelder en vleeshuis. Aan een van de gevels van het stadhuis stond vroeger de waag. Hier werd het levend vee op gewogen. Nu dient het stadhuis vooral als een romantische trouwlocatie.
Binnenpoort
Ooit had Culemborg zeven stadspoorten. Zij waren de toegang tot de ommuurde vestingstad. De monumentale Binnenpoort is de enige nog bestaande poort. We zien bij de poort nog de sleuven. Hierdoor kon het valhek worden neergelaten.
De stadspoorten sloten altijd om 22.00 uur. Vijf minuten daarvoor luidde de zogenaamde papklok als waarschuwing. Na een laatste bord pap was het tijd om naar bed te gaan. Deze traditie van het luiden van de papklok bestaat nog steeds. En tijdens carnaval wordt Culemborg omgedoopt tot Papklokkendam.
Grote of Barbarakerk
De basis voor de kerk werd al gelegd voor 1300. Maar de kerk in de huidige vorm is gebouwd in de 14e eeuw. In 1654 brandde de kerk bijna volledig af. Alleen het koor bleef behouden. De brand werd veroorzaakt door een blikseminslag in de kerktoren. De spits is nooit meer teruggeplaatst. Vanaf dat moment heeft de kerk een stompe toren.
Veerweg en Jachthaven
We lopen over de Veerweg. Langs de weg liggen de jachthaven, een watersportvereniging en een camping. Vanaf hier hebben we een goed uitzicht op de Kuilenburgse spoorbrug. In 1868 kwam de brug gereed. Destijds was deze brug met een overspanning van meer dan 150 meter de langste ter wereld.
Rondom de Veerstraat waren vroeger veel typische Culemborgse bedrijven gevestigd. Een jeneverstokerij, een sigarenfabriek en meubelfabrieken. Ook was er een steenfabriek langs de rivier.
Molen “De Hoop”
De molen is van verre al te zien. Zeker als je Culemborg via de Lekdijk nadert. Het is een stellingmolen en is in 1854 gebouwd. Dergelijke molens zijn hoog, omdat ze vaak in bebouwde gebieden staan. Zo kunnen ze toch nog genoeg wind vangen. Op zaterdag is de molen in bedrijf. In het winkeltje kun je meel kopen. De molenaar geeft je graag meer uitleg over de werking van de molen. Hij doet dat op een bevlogen manier.
Jan van Riebeeckhuis
Huis de Fonteyn was vroeger het woonhuis van de familie van Riebeeck. In 1619 is hier Jan van Riebeeck geboren. Deze handelaar was in dienst van de VOC. Hij stichtte in 1652 de eerste handelspost in Zuid-Afrika. De nederzetting met Fort de Goede Hoop zou uitgroeien tot de Kaapkolonie en uiteindelijk tot de huidige Republiek Zuid-Afrika. Het geboortehuis is nu een museum.
Oude Visafslag
Bij de Oude Visafslag zit een groep mannen en vrouwen gezellig te kletsen. Het blijkt dat een van de dames dit plekje al een tijd als een ontmoetingsplek gebruikt. Ze praat honderd uit en vertelt over de stadsomroeper Manus van Empel. Hij was de laatste die deze functie bekleedde in de stad. Zijn beeld staat voor de visafslag.
Weeshuis
Uit de erfenis van Gravin Elisabeth van Culemborg werd in 1655 een nieuw weeshuis gebouwd. Het was het eerste nieuw gebouwde weeshuis in ons land. Voor die tijd werden wezen in bestaande panden ondergebracht. In 1952 verliet de laatste wees het huis.
Bij de poort van het weeshuis zien we de fraaie gevelsteen met Latijnse tekst. Achter de poort ligt de bibliotheek en het Elisabeth Weeshuis Museum. Het museum richt zich vooral op ouders met jongere kinderen. We slaan een bezoek over. Wel zien we de museumtuin met een fraai stuk van de stadsmuur van Culemborg.
Deze hoogtepunten springen er wat ons betreft uit. Maar de stadswandeling voert ons nog langs veel meer interessante plekjes. Een mooie manier om de stad te leren kennen! We genieten nog even na met een lekker ijsje. Daarna drinken we op het terras nog een glaasje wijn. Een mooie afsluiting van een dagje Culemborg!
De omgeving van vrijstad Culemborg
Niet alleen de binnenstad van Culemborg heeft zijn charme. Ook de omgeving heeft diverse mooie plekjes.
Sluizen bij Hagestein
Vlakbij Culemborg ligt het imposante stuw- en sluizencomplex Hagestein. De stuw bestaat uit twee boogvormige staalconstructies die in het water hangen. Deze vizierschuiven doen denken aan het vizier van een ridderhelm. Bij de sluizen zien we ook een bijzondere vispassage. Vissen die vanuit zee willen paaien in de rivier, nemen deze hindernis via de 24 vistrappen. De vissen springen van traprand naar traprand verder en overbruggen zo steeds 10 centimeter hoogteverschil.
Werk aan het Spoel
Iets ten westen van Culemborg ligt Werk aan het Spoel. Ooit was het Spoel een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Je kunt hier het Forthuis, de Genieloods, de Kogelvanger en de Bomvrije gebouwen bewonderen. Maar je vindt er ook een amfitheater. Hier vinden regelmatig culturele voorstellingen plaats. Op het terrein ligt Caatje aan de Lek. Voor veel inwoners van Culemborg de favoriete plek voor een lunch of diner in een sfeervolle ambiance.
Fort Everdingen
Fort Everdingen met zijn grote torenfort werd gebouwd tussen 1841 en 1849. Het zorgde voor de afgrendeling van de toegang tot de Lek. De militaire functie heeft het fort allang niet meer. Nu heeft het een veel gezelligere bestemming: Bierbrouwerij Duits & Lauret beheert nu het fort. Hier kun je een echte bierproeverij meemaken. Maar ook een rondleiding door het fort is mogelijk.
Een leuke manier om beide verdedigingswerken bij Culemborg te zien, is de wandeling “Jan Blankenpad”. Deze route van 3,5 kilometer start bij Werk aan het Spoel. Langs de Lek wandelend bereik je Fort Everdingen. Vanaf hier loop je terug door de polder. Onderweg kom je veel te weten over het watermanagement in de regio.
Wandelen bij Culemborg
We noemden hierboven al het Jan Blankenpad. Maar er zijn meer leuke wandelingen te maken bij Culemborg.
Vianen en Culemborg hebben een band als vroegere Vrijstad. Het is mogelijk om te wandelen van Vrijstad Vianen naar Vrijstad Culemborg. Een andere leuke wandeling is het Kuilenburgerpad. Dit klompenpad loopt door het buitengebied van Culemborg.
Een bijzondere wandeling is “Door Lanxmeer”. Deze bijzondere ecologische wijk van de stad kenmerkt zich door weelderige natuur, duurzame en experimentele woningen, akkers en een stadsboerderij. De wandelroute is bedacht en uitgezet door inwoners van de wijk. De VVV van Culemborg heeft een fraaie folder met veel achtergrondinformatie en natuurlijk de routebeschrijving.
Meer wandelinspiratie vind je op het overzicht van wandelingen bij Culemborg.
Fietsen rondom vrijstad Culemborg
Culemborg ligt prachtig aan de Lek in de West-Betuwe. Fietsen langs het water, de hoogtepunten van de Hollandse Waterlinie of de fruitboomgaarden van de Betuwe. Dit is een mooi landschap voor de mooiste fietstochten. We hebben alvast diverse prachtige fietstochten bij Culemborg voor je verzameld.
