Onze grote interesse in de geschiedenis van onze lage landen, bracht ons in de omgeving van Veenendaal en Renswoude. Hier maakten we een fantastische wandeling door een gevarieerd landschap over delen van de Grebbelinie. Tijdens deze wandeling wisselen bos, weilanden en restanten van de verdedigingswerken elkaar af. Met het prachtige kasteel van Renswoude als slagroom op de taart. Om die reden een absolute aanrader, maar wel op een rustige doordeweekse dag!
De Grebbelinie
De aanleg van de verdedigingslinie
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog van 1568 tot 1648 werden de eerste plannen gesmeed voor de aanleg van een verdedigingslinie in de Gelderse Vallei. Deze moest lopen vanaf de Nederrijn bij de Grebbeberg te Rhenen tot aan het huidige IJsselmeer. Omdat de aanleg van de Hollandse Waterlinie meer prioriteit had, begon de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden pas in 1745 met de aanleg van de Grebbelinie. In 1794 werd de linie, weliswaar zonder succes, voor het eerst gebruikt tegen de inval van de Eerste Franse Republiek.
In de bijna 150 jaar die volgden, raakte de verdedigingslinie in onbruik. De Grebbelinie kreeg in februari 1940 weer een rol bij de verdediging tegen een mogelijke aanval van de Duitsers. Toen die invasie er uiteindelijk kwam, heeft het Nederlandse leger de opmars nog enkele dagen kunnen vertragen. Maar die strijd moest uiteindelijk door gebrek aan munitie worden opgegeven. De zwaarste strijd tegen de nieuwe bezetter is tijdens de Slag om de Grebbeberg gevoerd.
De Grebbelinie tijdens de Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bouwde de Duitse bezetter de zogenaamde Pantherstellung ter verdediging van de westgrens van Duitsland. Een deel van die verdedigingslinie liep over het traject van de Grebbelinie. De vele kazematten die je tijdens de wandeling te zien krijgt, herinneren hieraan. Tot echte gevechten bij de Grebbelinie is het echter niet gekomen.
In het voorjaar van 2011 kreeg de verdedigingslinie de status van rijksmonument dankzij de “unieke staalkaart van verdedigingswerken”. Het gaat hierbij om de hoofdverdedigingslijn en de militaire objecten. Al met al valt er nog redelijk wat van de Grebbelinie tijdens de wandeling te zien. Los van de eerder genoemde kazematten zijn bijvoorbeeld ook de Groeperkade en Fort Daatselaar bij Renswoude in het landschap te herkennen. Als de Nederlandse geschiedenis je interesse heeft, dan is deze wandeling echt bijzonder de moeite waard!
De wandeling bij de Grebbelinie
Begin van de wandeling
De wandeling beginnen we bij een dijkpad net ten oosten van de provinciegrens aan de Renswoudseweg, de provinciale weg vanuit Veenendaal in de richting van Renswoude. Het is een onverhard pad wat je deelt met fietsers maar op deze doordeweekse dag was het gelukkig niet druk. Aan weerszijden van de kade staan ruim een kilometer lang oude bomen die van het pad haast een soort groene tunnel maken. Links van je wisselen ruige weilanden en bossen elkaar af. Aan de rechterzijde (oostzijde) ligt de lager gelegen Gelderse Vallei. Deze vallei kon eenvoudig onder water gezet worden om de vijand tegen te houden.
Luswandeling naar het prachtige kasteel Renswoude
Na ongeveer 1,5 kilometer gaan we na een sluisje naar links om uit te komen bij het ‘Grand Canal’, een fraai aangelegde gracht gelegen in de richting van kasteel Renswoude. Volgens de routebeschrijving kan dit deel van de wandeling eenvoudig worden overgeslagen omdat je uiteindelijk toch weer bij het dijkpad terugkomt. Maar zodra we het kasteel in de verte zien liggen is de keuze om 3 kilometer extra te lopen, snel gemaakt!
Dit kasteel uit midden 17e eeuw bevindt zich op de plek waar naar verluidt al sinds eind 14e eeuw een versterkt huis stond met de naam Borchwal. In de 20e eeuw is het kasteel meerdere keren gerenoveerd. Je kunt het op afspraak bezichtigen.
Het 60 hectare grote kasteelbos met loofbomen van meer dan 150 jaar oud, kent van oorsprong de Hollands classicistische stijl. Maar in 1708 kreeg het park de geometrische Franse barokstijl met rechte lanen en het eerder genoemde grand canal. Begin 19e eeuw veranderde de stijl van het park in de Engelse landschapsstijl. Je ziet dit met name terug aan de achterzijde van het kasteel terug in de glooiende en gebogen lijnen rond de slotvijver.
Fort Daatselaar
Na een ronduit prachtige luswandeling langs het Grand Canal en slotvijver met de fraaie kasteeltuin waar enkele mensen aan het picknicken zijn, komen we na een krap uurtje weer terug bij de kade. We vervolgen de hoofdwandeling tot we uitkomen bij het punt waar de Slaperdijk en de Groeperkade samenkomen. Hier vinden we de overblijfselen van fort Daatselaar dat in 1799 werd aangelegd. In de aarden wal zitten nog steeds de schietsleuven voor de kanonnen. Ook de opritten om de kanonnen in stelling te brengen zijn nog te herkennen.
Op weg naar ‘De Dennen’
De routebeschrijving heeft ons geen enkele keer in de steek gelaten maar na 500 meter op de Wittenoordseweg gaat het bijna mis. Aan deze verharde weg langs prachtige villa’s temidden van de weilanden en bossen, moeten we bij een houten huis naar links. Maar sinds enkele jaren staat op de hoek geen houten huis meer. Een vriendelijk echtpaar geeft op veilige afstand aanwijzingen.
Ook huisnummer 5 in de routebeschrijving is volgens het echtpaar veranderd. Door de bouw van de landhuizen in de laatste jaren, heeft het betreffende huis inmiddels huisnummer 17 gekregen. Hier verlaten we het brede grindpad en vervolgen we onze wandeling weer over de liniedijk. Na een tijdje komen we uit bij café-restaurant De Dennen. Normaal zouden we hier een verkwikkend kopje koffie hebben genomen maar vanwege de corona-crisis is het etablissement gesloten.
Werk aan De Engelaar
Voorbij de brug over de Lunterse beek krijgen we het ‘Werk aan de Engelaar’ te zien, een in 1799 aangelegd bastion om de voor het werk liggende damsluis te verdedigen. Langs de kaden liggen kleine poelen waar het zoemt van leven. Omdat de bomen hier regelmatig worden gekapt is er veel variatie in de begroeiing. Een rijke flora en fauna is het gewenste gevolg.
Op weg naar de batterij op de Schalmberg
Na enkele kilometers verlaten we het prettige dijkpad en wandelen we over een slingerende asfaltweg langs boerderijen en weilanden tot we even flink moeten klimmen de Emminkhuizerberg op. Deze berg, of eigenlijk meer een heuvel, stamt nog uit de ijstijd toen het landijs de grond omhoog stuwde. Bovenop de heuvel zien we meerdere stellen heerlijk genieten van het uitzicht.
Na een korte wandeling langs het spoor en keurig opgeknapte boerderijtjes komen we uiteindelijk uit bij ons volgende, historisch object: de batterij op de Schalmberg. De batterij is in 1786 aangelegd ter afsluiting en verbetering van de Slaperdijk en de bescherming van de Juffersluis. Je kunt de batterij via een aarden dam aan de zuidzijde bereiken. In de jaren 1939-1940 is in de batterij ook een kazemat gebouwd ter verdediging van de Schalmdijk.
Einde van de wandeling
Redelijk aan het einde van de wandeling, namelijk bij het punt waar je pal naar het oosten moet gaan om terug te gaan naar station Veenendaal de Klomp, bevindt zich het bezoekerscentrum van de Grebbelinie. Vanwege de corona-crisis is het centrum helaas gesloten dus lopen we over het dijkpad door naar de parkeerplaats aan de Renswoudseweg waar we onze auto hebben geparkeerd. We hebben er een lange wandeling op zitten maar wel een bijzonder interessante door een prachtig, afwisselend landschap.
Wandeling bij de Grebbelinie: praktische zaken
- Al met al vonden wij deze wandelroute niet corona-verantwoord voor in het weekend. De dijkpaden over de Grebbelinie zijn smal en worden door zowel wandelaars als hardlopers en fietsers gebruikt. Wij maakten de wandeling op een relatief rustige vrijdag. De maatregel van minimaal 1,5 meter afstand was toen goed aan te houden.
- De totale route van de beschreven wandeling bij de Grebbelinie is 18 kilometer als je met de auto bent en je deze parkeert aan de route. Kom je met de trein dan is de route 21 kilometer lang omdat je dan eerst nog vanaf het station naar het startpunt moet lopen, en na afloop van de wandeling weer terug.
- Wil je meer genieten van de natuur, maar denk je dat je nog geen goede wandelconditie hebt? Volg dan een online wandeltraining bij gecertificeerd wandeltrainer Wanda Catsman. In korte tijd ben je in staat om langere wandelingen te maken. Je kunt ook het gratis e-book Starten met wandelen downloaden. Het boek geeft je tal van praktische tips, waardoor je meer plezier uit je wandelingen haalt.
- Er is een prima routebeschrijving die slechts bij enkele knooppunten geüpdatet moet worden. Volg de geel-rode bewegwijzering.
- Het officiële startpunt van de wandeling begint pal voor de provinciegrens aan de Renswoudseweg, de provinciale weg vanuit Veenendaal in de richting van Renswoude. Kom je met de trein naar station Veenendaal de Klomp dan moet je nog 1,5 kilometer naar het startpunt wandelen.
- Kom je zoals wij met de auto, dan kun je deze kwijt bij restaurant De Hof dat vanwege de corona-crisis gesloten was. Vanaf hier was het een paar honderd meter naar het startpunt van de wandeling.
- Langs de route liggen enkele horecagelegenheden. Los van de eerder genoemde ‘De Hof’ heb je ongeveer halverwege de wandeling café-restaurant ‘De Dennen’. Aan bijna het einde van de wandeling ligt vlakbij Veenendaal het bezoekerscentrum van de Grebbelinie. Ook hier kun je normaliter voor een hapje en een drankje terecht. Toen wij de wandeling maakten was alle horeca vanwege de corona-crisis gesloten.
- Wil je deze wandeling bij de Grebbelinie samen met iemand maken, maar weet je niet met wie? Wordt klupper en vindt nieuwe mensen om leuke activiteiten mee te organiseren. Klup is een online sociaal platform waarin actieve 50-plussers elkaar kunnen ontmoeten om leuke dingen met elkaar te ondernemen.
